Literatura na mapie kultury (polska i światowa)

obowiązkowe

Celem wykładu jest ukazanie najważniejszych przemian dokonujących się w kulturze końca XX wieku oraz w XXI w. – zarówno w Polsce, jak i w przestrzeni europejskiej oraz światowej. Ta mapa kultury pokazywać ma konteksty ważne dla zachodzących równolegle przemian literatury, jej poszukiwań i języka.

w sali

W I semestrze tematyka zajęć skupia się wokół centralnych kategorii podmiotowości i kryzysu. Głównym przedmiotem zainteresowania będzie odpowiedź na pytanie, jakim zmianom podlega widzenie podmiotu w kulturze ponowoczesnej i jak literatura reaguje dziś na przeróżne kryzysy. W polu widzenia będą przemiany refleksji o ciele w kulturze, o kobiecości i formach męskości, a także kwestie związane z transseksualnością i niebinarnościa. W II semestrze oś problemowa dotyczyć będzie kategorii tradycji i pamięci (kategoria traumy, literatura postpamięci, dylematy pamięci zbiorowej, pytanie o tożsamość w kontekście tradycji i pamięci). Jak kategorie te wpływają na poszukiwania języka artystycznego? Jak określają wybory gatunków (takich np. jak retrotopia, wspomnienia, stylizacje historyczne, historie alternatywne)? Jak oddziałują na kształtowanie postaci literackich i narratorów?

Tematyka ta zostanie podjęta również na skorelowanych z wykładem ćwiczeniach.

Wykład ma pokazywać konteksty, w ramach których na towarzyszących mu ćwiczeniach będą analizowane konkretne utwory literackie. Do określenia głównych punktów mapy kultury współczesnej zostaną wykorzystane takie zjawiska, jak globalizacja, kryzysy społeczne, gospodarcze, polityczne (kryzys uchodźczy, wojna, kryzys klimatyczny). Jak wygląda odpowiedź literatury na zmieniające się w związku z tym kanony kultury polskiej i globalnej? Jak te doświadczenia i przeobrażenia działają na tożsamość indywidualną i zbiorową. Próby odpowiedzi umożliwić mają studentom zrozumienie typów i sposobów reakcji twórców i użytkowników kultury na wspomniane zjawiska (od postawy buntu po lęk i różne formy ucieczki od rzeczywistości). Jak w tym kontekście zmieniają się funkcje i formy literatury? Jak doświadczenie kryzysu działa na tożsamość indywidualną i zbiorową? Jakie wywołuje reakcje na to, co „swoje” i „obce”? Jak wpływa na redefinicję relacji człowiek-natura? Jak zmienia się w związku z tym kanon kultury? Jak określa się w nim to, co „centralne” i to, co „peryferyjne”? W II semestrze pytania i odpowiedzi skupiać się będą wokół kwestii tradycji i tożsamości. Celem zajęć będzie też pokazanie związku między rozumieniem tradycji i pamięci a wyobrażeniami przyszłości oraz wyzwaniami związanych z rozwojem technologii.

Wybrane pozycje z literatury podmiotu

WYKŁAD

- Z. Bauman, „Ponowoczesnośc jako źródło cierpień”, „Obcy u naszych drzwi”, „Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość”

- P. Bourdieu, „Reguły sztuki: geneza i struktura pola literackiego”

- G. Bataille, „Historia erotyzmu”

- A. Bielik-Robson (red.), „Deus otiosus: nowoczesność w perspektywie postsekularnej”

- J. Brach-Czaina, „Szczeliny istnienia”

- Burzyńska A., Markowski M.P., „Teorie literatury XX wieku”

- P. Czapliński, „Polska do wymiany i nasze wielkie narracje”, „Poruszona mapa”

- E. Domańska (red.), „Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki”

- „Encyklopedia gender. Płeć w kulturze”

- A. Dziadek (red.) „Formy męskości”

- A. Giddens, „Nowoczesność i tożsamość. >Ja< i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności”, „Klimatyczna katastrofa”

- H. Gosk, „Wychodzenie z >cienia imperium<: wątki postzaleznościowe w literaturze polskiej XX i XXI wieku”

- T. Kizwalter, „Polska nowoczesność. Genealogia”

- „Płeć i naród: trans/lokacje”

- A. Leder, „Prześniona rewolucja”

- A. Leszczyński, „Ludowa historia Polski”

- M.P. Markowski, R.Nycz (red.), „Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy”

- R. Nycz, „Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura”

- B. Olsen, „W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów”

ĆWICZENIA

I semestr

Z podanej tu listy wykładowczyni proponować będzie do lektury określone partie tekstów (poza wyjątkami)

O. Pamuk, Nazywam się Czerwień

D. Ugrešić, Forsowanie powieści-rzeki

I. Kertész, Ja, inny. Kronika przemiany

P. Paziński, Pensjonat

T. Różycki, Dwanaście stacji

M. Tulli, W czerwieni

M. Ajvaz, Inne miasto

T. Mirkowicz, Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu

W. Pielewin, Czapajew i Pustota

T. Morrison, Umiłowana

M. Miłkowski, Trzeci dzień świąt (jedno opowiadanie)

M. Zaremba Bielawski, Dom z dwiema wieżami

E. Tkaczyszyn-Dycki, Dzieje rodzin polskich

N. Kolada, Merylin Mongoł

S. Kane, Oczyszczeni

S. Lem, Pokój na Ziemi

M. Pilot, Pióropusz

D. Kotas, Pustostany

G. Bogdał, Floryda

G. Saunders, Dzień wyzwolenia

II semestr

D. De Lillo, „Spadając”

M. Bieńczyk, „Tworki”

W. G. Sebald, „Austerlitz”

E. Jelinek, „Rechnitz. Anioł Zagłady”

E. Vuillard, „Porządek dnia”

J. Littell, „Łaskawe” (fragmenty)

A. Ernaux, „Lata”

D. Eribon, „Powrót do Reims” (fragmenty)

E. Louis, „Koniec z Eddym”

G. Saunders, „Lincoln w Bardo” (fragmenty)

J. M. Rymkiewicz, „Kinderszenen”

G. Gospodinow, „Fizyka smutku” (fragmenty)

P. Roth, „Spisek przeciwko Ameryce” (fragmenty)

D. F. Wallace, „E unibus pluram”

Ł. Krukowski, „Mam przeczucie”

M. Houellebecq, „Możliwość wyspy” (fragmenty)

J. Dukaj, „Po piśmie”

WIEDZA. Studentka/student zna i rozumie:

- kanon literatury współczesnej, zarówno polskiej, jak i światowej.

UMIEJĘTNOŚCI. Studentka/student potrafi:

- rozpoznawać i nazywać związki między literaturą a najważniejszymi przemianami rzeczywistości przełomu XX i XXI wieku.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE. Studentka/student jest gotowa/gotów do:

- dostrzegania wagi literatury i refleksji literaturoznawczej w analizach problemów współczesności.

Ocena aktywności i przygotowania do zajęć oraz egzamin ustny obejmujący zagadnienia zarówno z materiału wykładowego, jak i ćwiczeniowego.

Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków udokumentowanych, np. zwolnieniem lekarskim) – nie ma możliwości zaliczenia zajęć. Usprawiedliwione nadprogramowe nieobecności muszą zostać odrobione.

Korzystanie z narzędzi SI dozwolone jest tylko za zgodą prowadzącego i na zasadach ustalonych z prowadzącym.

Nakład pracy i punkty ECTS:

udział w wykładzie (2 ECTS, 60 godz.)

udział w ćwiczeniach (2 ECTS, 60 godz.)

bieżące przygotowanie do wykładu (4 ECTS, 120 godz.)

bieżące przygotowanie do ćwiczeń (4 ECTS, 120 godz.)

przygotowanie do egzaminu (2 ECTS, 60 godz.).