Zrozumieć operę (moduł II)

w sali

Zajęcia poświęcone będą operze werystycznej przełomu XIX i XX wieku. Dyskutowane będą wybrane

dzieła kompozytorów włoskich z tego okresu: Pietra Mascagniego, Umberta Giordana i Giacoma

Pucciniego.

Najważniejsze dzieła z nurtu werystycznego w operze włoskiej powstały się na przełomie wieków XIX i

XX. Kompozytorzy oper w tym nurcie dążyli do przedstawienia otaczającej ich rzeczywistość w sposób

podobny do tego, jak czyniono to w literaturze werystycznej w II połowie XIX wieku. Tacy twórcy oper

werystycznych jak Mascagni, Leoncavallo, Giordano, Cilea, Puccini i inni odeszli radykalnie od modelu

Verdiowskiego, odrzucili typowy dla włoskiego melodramma epoki romantyzmu prymat melodii i głosu

ludzkiego oraz konwencjonalizm form muzycznych. Libretta oper miały się odtąd cechować

gwałtownością, nierzadko brutalnością akcji, zaś ich język zbliżony był bardziej do mowy codziennej niż

do wyrafinowanej poezji oper romantycznych. Wypadki w operach werystycznych toczyły się wartko,

niczym w filmie. Rozbudowana orkiestra pełniła zaś bardzo ważną rolę, niemal równorzędną z głosem

ludzkim. Opery te niosły w sobie ogromny ładunek emocjonalny i silnie oddziaływały na publiczność.

Chociaż dzieła jak „Rycerskość wieśniacza” Mascagniego, „Pajace” Leoncavalla, „Andrea Chenier”

Giordana oraz cała niemal twórczość Pucciniego z takimi pozycjami jak „Cyganeria”, „Tosca”, „Madama

Butterfly” weszły na stałe do kanonu repertuaru operowego, zaskakująco mało uwagi poświęca się im

podczas zajęć z historii muzyki i w ogóle – w ramach polskiego dyskursu muzykologicznego.

Podczas zajęć dyskutowane i rozpoznawane będą cechy opery werystycznej, związki gatunku z

dramatem realistycznym, sposoby osiągania zamierzonych przez twórców efektów scenicznych,

akustycznych, emocjonalnych itd. Główna dyskusja w ramach zajęć toczyć się będzie wokół opery

„Tosca” Pucciniego. Na tym przykładzie omawiane będą problemy wykonawcze (wokalne),

inscenizacyjne (teatrologiczne), zagadnienia recepcji dzieł werystycznych, ich oddziaływania nie tylko na

publiczność, ale też na inne sztuki, w tym film oraz kulturę popularną. Zaproponowane zostanie

kompleksowe spojrzenie na to dzieło, zarówno w warstwie czysto muzycznej, jak i teatralnej.

Przewidziane jest wspólne wyjście na przedstawienie „Toski” w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w

II połowie maja 2025.

Wiarosław Sandelewski, „Puccini”, Kraków: PWM 1973;

Krzysztof Żaboklicki, „Giovanni Verga i weryzm”, Warszawa: PWN 1989.

Piotr Kamiński, „Tysiąc i jedna opera”, 2 tomy, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA,

2008.

Dalsze lektury będą zadawane na bieżąco podczas kolejnych zajęć; mogą też być

dopasowywane do indywidualnych potrzeb uczestników zajęć

Studenci zyskają podstawy wiedzy o operze werystycznej, jako nurtu o szczególnym znaczeniu

do historii opery europejskiej na przełomie XIX i XX wieku. Zapoznają się ze sztandarowymi

dziełami w tym gatunku. Nabędą kompetencji do samodzielnej oceny jakości przedstawień

operowych w zakresie omawianego repertuaru.

Podstawą zaliczenia przedmiotu będzie obecności na wszystkich zajęciach w tym uczestnictwo

w spektaklu „Toski” w Teatrze Wielkim (dokładna data zostanie podana na początku kursu w

połowie kwietnia) oraz merytoryczna aktywność na zajęciach.

Zaliczenie odbędzie się na podstawie przedłożonej pracy pisemnej – recenzji ze spektaklu

„Toski”. Oceniana będzie trafność ujęcia treści, oryginalność oceny, kreatywność, podejście

kontekstowe, styl pisania i poprawność językowa.