Frontiers of Humanities/ Granice Humanistyki

fakultatywne

Przedmiot fakultatywny; może być realizowany na I, II lub III roku studiów licencjackich.

Zajęcia przeznaczone dla studentów umiejących formułować wypowiedź ustną, która w wyznaczonym czasie przedstawia opracowany przez studenta temat (poprawnie skomponowaną, zawierającą jasno sformułowaną tezę i właściwie zhierarchizowaną argumentację).

W większości języków europejskich kategorię granicy można wyrazić dwojako: jako kres (border, confine) oraz jako otwarcie się na ziemie usytuowane przed patrzącym (frontier, frontiera).

W kulturze europejskiej nauki humanistyczne są powołane do tego, by w poszukiwaniu prawdy przekształcać kres w otwarcie, pewność w wątpienie, dogmaty w niewiedzę. Dzięki takiemu nieustannemu przekształcaniu człowiek, przekraczając granicę i lokując siebie samego w centrum tego, co nieznane, nadaje coraz to nowe znaczenia własnej historii, samemu sobie i swojej funkcji w świecie oraz próbuje ustalić relacje z otaczającymi go artefaktami kulturowymi i z naturą.

Zajęcia mają na celu wprowadzenie w nauki humanistyczne poprzez badanie wybranego zjawiska w różnorodnych kontekstach, ucząc rozpoznawania jego historycznych, pierwotnych znaczeń oraz ich przeobrażeń zachodzących w dziejach kultury.

Kształtują rozumienie potrzeby podejścia interdyscyplinarnego (międzydziedzinowego) w badaniach humanistycznych.

Ugruntowują i rozwijają świadomość metodologiczną oraz umiejętność myślenia krytycznego, które pozwala odsłonić uwarunkowania ideologiczne wypowiedzi naukowych.

Doskonalą umiejętność rozumienia dyskursu publicznego i świadomego w nim udziału.

Władza i język, pamięć i wyobraźnia, sztuka i poezja, mit i symbol, natura i technika, nauka i wierzenia, ideologie i praktyki stoją na pograniczach humanistyki jako zjawiska, które można przekroczyć, zmodyfikować, czasami nawet usunąć, ale które przede wszystkim stanowią kategorie rzeczywistości domagające się historycznego i krytycznego rozumienia. Człowiek bowiem porusza się, myśli i tworzy własne światy, reguły postępowania, kryteria sprawiedliwości, oczekiwania, pozostając w pewnych relacjach z tymi zjawiskami – relacjach, które nie są ani jednoznaczne, ani historycznie jednolite. Dlatego zjawiska te nie tylko stanowią przedmiot nieustannego namysłu (poprzez szukanie ich historycznych początków oraz badanie ich objaśnień i uzasadnień), ale też są wciąż na nowo ustalane.

Człowieka nie sposób oddzielić od zjawisk, którym nadaje znaczenie, a zjawisk od kultury, poprzez którą się do nich ustosunkowuje. Historyczne badanie danego zjawiska jest poszukiwaniem powodów, dla których człowiek jest z nim w relacji, dla których się go obawia, tworzy je, przeobraża, zastanawia się nad nim.

Przedmiotem naszych dociekań będą dwa fenomeny pogranicza kultury, natury, cywilizacji – koń oraz jego mechaniczna forma, która uczyniła go zbędnym: pociąg. Te zjawiska, ich transformacje, ich relacje z kategoriami władzy, języka, symbolu, techniki, poezji i sztuki będziemy tropić w okresie „od Iliady do Zagłady”. W pierwszej części zajęć skupimy się nad obecnością konia w kulturowej historii Zachodu. Drugą część poświęcimy narodzinom pociągu i jego wpływu na demokratyzację nowoczesnych społeczeństw, ale również na Zagładę. W trzeciej części skupimy się na „czasie siodła”, mianowicie na epoce oświecenia, w której to dokonało się, najpierw na poziomie nauki, teorii i sztuki, a potem, w okresie Rewolucji, również na poziomie konkretności życia społecznego i politycznego, przejście od kultury koni do kultury maszyny. W tekstach kultury oświecenia odnaleźć można powody tego przejścia, jak również jego potencjalne pozytywne i negatywne skutki.

Nakład pracy studenta:

– 60 godzin uczestnictwa w konwersatorium (tzw. kontaktowych),

– 180 godzin pracy własnej (przygotowanie do zająć i egzaminu, praca konieczna do osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia).

Źródła

Giorgio Agamben, Homo Sacer. Władza suwerenna i nagie życie, Warszawa 2008.

Apokryfy Nowego testamentu. Tom III. Listy i apokalipsy chrześcijańskie, pod red. Marka Starowieyskiego, Kraków 2017.

Arystoteles, Etyka Nikomachejska, Warszawa 2007.

Roland Barthes, Mitologie, Warszawa 2008.

Gottfried Benn, Gedichte, Frankfurt a.M. 2006.

Alessandro Biral, Wykład o polityce. Rozmowa o polityce, „Przegląd polityczny” nr 111 (2012).

Jacques Derrida, O apokalipsie, Kraków 2018.

Denis Dederot, Ojciec familii, tłum. W. Bogusławski, Berlin 1841.

Denis Diderot, Bratanek Rameau. Satyra II, Warszawa 2020.

Krzysztof Drohostajski, Hippika abo Nauka o koniach. Wyd. 5. Kraków [po 1647].

https://polona.pl/item/hippika-albo-nauka-o-koniach,ODEzOTE3MDQ/4/#info:metadata

Dyctus z Krety, Ephemeris [= Ditti di Creta, L’altra Iliade. Testi greci e latini a fronte, Bompiani, Milano 2015].

Norbert Elias, Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, Warszawa 1980.

Raul Hilberg, Zagłada Żydów Europejskich. Tomy I-III, Warszawa 2014.

Thomas Hobbes, Lewiatan, Warszawa 2009.

Homer, Iliada, Kraków 1972.

Homer, Odyseja, tłum L. Siemieński, Wrocław 1992

https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/homer-odyseja.pdf

Ivan Illich, Energy and Equity, New York 1974.

Reinhart Koselleck, Warstwy czasu. Studia z metahistorii, Warszawa 2012.

Ksenofont, O sztuce jeździeckiej, „Littera antiqua” nr 10-11 (2016), s. 299-370.

Kwintusz z Smirne, Posthomerica [= Quinto di Smirne, Il segiuto dell’Iliade. Testo greco a fronte in edizione critica, Bompiani, Milano 2013].

D.H. Lawrence, Apokalipsa, Warszawa 2018.

Gotthold Ephraim Lessing, Natan mędrzec, tłum. Anastazy Kwiryn, Warszawa 1877.

https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/natan-medrzec.pdf

Gotthold Ephraim Lessing, Samuel Henzi. Ein Trauerspiel in Schriften [w:] Werke. Band 2, München 1970.

Nicolo Machiavelli, Sztuka wojny, Gliwice 2012.

Nicolo Machiavelli, Książę (rozdziały XII-XIV), Kęty 2004.

Vladimir Majakowski, 150 000 000 [w:] Dzieła W.V. Majakowskiego w 6 tomach. Moskwa, 1973. Tom II, s. 119–168.

Ermanno Olmi, Il mesteire delle armi (Rzemiosło wojenne), 2001.

Krzysztof Pieniążek, Hippika abo Sposob poznania, chowania i stanowienia koni. [Kraków?] 1607.

https://crispa.uw.edu.pl/object/files/318653/display/Default

Michel de Montaigne, Próby. Księga I, Warszawa 1985.

Monteskiusz, Listy perskie, Warszawa 1979. https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/listy-perskie.html

Monteskiusz, O duchu praw, Kęty 1997.

Plutarch, Moralia 66 i 67 [= Plutarco, Tutti i Moralia. Testo greco a fronte, Bompiani, Milano 2017].

Platon, Fajdros, Warszawa 1958.

Platon, Państwo, Warszawa 2010.

Proklos, Komentarz do Kratylosa Platona [= Proclo, Commento al Cratilo di Platone. Testo greco a fronte, Bompiani, Milano 2017].

Jan Jakub Rousseau, Trzy rozprawy z filozofii społecznej, Warszawa 1956.

William Shakespeare, Król Ryszard III. Tragedja w 5 aktach, tłum. J. Paszkowski, Złoczów 1924.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/krol-ryszard-iii.html

Fryderyk Schiller, Zbójcy [w:] Dzieła wybrane. Tom II. Dramaty, Poznań 2006.

Baruch Spinoza, Etyka, Warszawa 2008.

Andrzej Wajda, Lotna (1959) https://www.cda.pl/video/748490248

Andrzej Wajda o filmie Lotna: https://www.youtube.com/watch?v=q4g6dFKiN9U&list=PLrJLWKftNUgy2omYJSEiOAUw8z1tRql0a&index=2

„La Domenica del Corriere”, 17 września 1939.

https://tytus.edu.pl/2020/10/06/kampania-polska-wrzesniowa-we-wloskich-tygodnikach-galeria/

Bolesław Prus, Lalka (1889). T. 1, rozdz. VIII: Medytacje.

https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/lalka.pdf

Jonathan Swift, Podróże Guliwera (1726). Cz. 4: Podróż do Houyhnhnmów.

https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/podroze-guliwera.pdf

Lew Tolstoj, Wojna i pokój, Gródek 1894. https://pl.wikisource.org/wiki/Wojna_i_pokój_(Tołstoj,_1894)

Voltaire, Zaira, tłum. S. Wyspiański, Kraków 1910.

Opracowania

Sydney Anglo, Machiavelli - The First Century: Studies in Enthusiasm, Hostility, and Irrelevance, Oxford UP, Oxford 2005.

David W. Anthony, The Horse, the Wheel, and Language. How Bronze-Age Riders from the Euroasian Steppes shaped the Modern World, Princeton University Press, Princeton and Oxford 2007.

Alessandro Biral, Storia e critica della filosofia politica moderna, Milano 1999.

Alessandro Biral, La società senza governo. Lezioni sulla Rivoluzione Francese. Volume primo – 1984-85, Saonara 2009.

David Brandon, Alan Brooke, The Railway Haters. Opposition to Railways from the 19th to 21st Centuries, Pen & Sword Transport, Yorkshire-Philadelphia 2019.

Ernst Cassirer, Filozofia Oświecenia, Warszawa 2010.

Michael Chrimes (pod red.), The Civil Engineering of Canals and Railways before 1850, Routledge, London 1998.

Francis M. Cornford, Principium Sapientiae. A study of the origins of Greek philosophical thought, Cambridge UP, Cambridge 1952.

Pierre Courcelle, Connais-toi toi-même. De Socrate à Saint-Bernard, Paris 1974-1975.

Peter Edwards, The Horse Trade of Tudor and Stuart England, Cambridge UP, Cambridge 1988.

Anthony Dent, The Horse through Fifty Centuries of Civilization, Phaidon, London 1974.

Peter Edwards, Karl A.E. Enenkel, Elspeth Grahamn (pod red.), The Horse as Cultural Icon. The Real and the Symbolic Horse in the Early Modern World, Brill, Leiden 2012.

Michel Foucault, Hermeneutyka podmiotu. Wykłady z Collège de France 1981/1982, Warszawa 2012.

Michel Foucault, L’origine de l’herméneutique de soi, Vrin, Paris 2013.

Hans-Georg Gadamer, Prawda i metoda, Warszawa 1979.

James B. Hume, John N. Thacker, R. Michael Wilson, Wells, Fargo & Co. Stagecoach and Train Robberies, 1870-1884, McFarland, Jefferson, NC-London 2010.

Friedrich Georg Junger, Perfekcja techniki, Warszawa 2016.

Richard S. Kirby et al., Engineering in History, Dover Publications, New York 1990.

Francisco LaRubia-Prado, The Horse in Literature and Film. Uncovering a Transcultural Paradigm, Lexington Books, Lanham 2017.

Walter Liedtke, Royal Horse and Rider: Painting, Sculpture, and Horsemanship 1500-1800, Abrais Books 1989.

Albert B. Lord, Pieśniarz i jego opowieść, Warszawa 2010.

Clay McShane, Joel A. Tarr, The Horse in the City. Living Machines in the Nineteenth Century, The John Hopkins UP, Baltimore 2007.

Allen Meek, Biopolitical Media. Catastrophe, Immunity and Bare Life, Routledge, London 2016.

Allan Mitchell, The Great Train Race. Railways and the Franco-German Rivalry, 1815-1914, Berghahn Books, New York 2006.

Alfred C. Mierzejewski, The Most Valuable Asset of the Reich. A History of the German National Railway. Volume 2, 1933-1945, The University of North Carolina Press, Chapel Hill and London 2000.

Sarah M. Misemer, Moving Forward, Looking Back. Trains, Literature, and the Arts in the River Plate, Bucknell UP, Lewisburg 2010.

Paul Morand, Anthologie de la littérature équestre, Olivier Perrin, Paris 1966.

Katherine C. Mooney, Race Horse Men. How Slavery and Freedom were made at the Racetrack, Harvard UP, Cambridge, Mass.-London 2014.

Stanley Noyes, Los Comanches. The Horse People, 1751-1845, University of New Mexico Press 1993.

Patrick O’Brien (pod red.), Railways and the Economic Development of Western Europe, 1830-1914, Macmillan/St Anthony’s College, Oxford 1983.

T.G. Otte, Keith Neilson (pod red.), Railways and International Politics. Paths of Empire, 1848-1945, Routledge, London 2012.

Karl Polanyi, The Great Transformation. The Political and Economic Origins of Our Time, Beacon Press, Boston 2001.

Edwin Pratt, The Rise of Rail-Power in War and Conquest, Philadelphia 1916.

Anna Prochowska-Sularz, Wierzenia i praktyki kultowe dawnych Germanów związane z koniem na tle procesu chrystianizacji [w zbiorze:] Zwierzę jako sacrum w pradziejach i starożytności. Pod red. Lucyny Kostuch i Katarzyny Ryszewskiej. T. 2. Kielce 2006.

Paolo Prodi, Il sacramento del potere. Il giuramento politico nella storia costituzionale dell’Occidente, il Mulino, Bologna 1992.

Karen Raber i Treva J. Tucker (pod red.), The Culture of Horse. Status, Discipline, and Identity in the Early Modern World, Palgrave Macmillan, New York 2005.

Karen Raber, ‘Reasonable Creatures’: William Cavendish and the Art of Dressage, [w:] Renaissance Culture and the Everyday, pod red. Patricia Fumerton, Simon Hunt, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 1999, s. 42–66.

Ulrich Raulff, Farewell to the Horse. The Final Century of Our Relationship, Penguin, London 2017.

Karl Reinhardt, Platons Mythen, Vandenhoeck und Ruprecht, Gottingen 1989.

Lion T.C. Rolt, George and Robert Stephenson: The Railway Revolution, Penguin, London 1960.

Anastasija Ropa, Timothy Dawson (pod red.), The Horse in Premodern European Culture, DeGruyter, Berlin-New York 2020.

F.M.L. Thompson, Horses in European Economic History: a Preliminary Canter, Reading University, Reading 1983.

Tzvetan Todorov, In Defense of Enlightenment, Atlantic Book, London 2010.

Jack Simmons, Gordon Biddle, The Oxford Companion to British Railway History from 1603 to the 1990s, Oxford UP, Oxford 1997.

Bruno Snell, Odkrycie ducha, Warszawa 2009.

Wojciech Tomasik, Pociąg do nowoczesności. Szkice kolejowe. Warszawa 2014.

James Van Horn Melton, The Rise of the Public in Enlightenment Europe, Cambridge UP, Cambridge 2004.

Anacleto Verrecchia, La catastrofe di Nietzsche a Torino, Einaudi, Turyn 1997.

Carolyn Willekes, The Horse in the Ancient World. From Bucephalus to Hippodrome, I.B. Tauris, London-New York 2016.

Po ukończeniu konwersatorium student:

– rozpoznaje w tekstach kultury (literackich, filozoficznych, artystycznych, naukowych, artefaktach) omawianych na zajęciach:

a) różnorodne ujęcia (metodologiczne i interpretacyjne) fenomenów konia i pociągu;

b) obraz przemian społecznych i ideowych;

K_W05, K_W06, K_U02, K_U05, K_K09, K_K03

– opracowuje i realizuje – w konsultacjach z prowadzącymi – projekt samodzielnych badań interdyscyplinarnych (międzydziedzinowych) nad wybranymi przez siebie tekstami kultury dotyczącymi fenomenów konia i pociągu, a następnie prezentuje w formie ustnej ich wyniki;

K_W01, KW_06, K_W07, K_W08, K_U01, K_U02, K_U03, K_U05, K_06, K_U10, K_K03, K_K04

– dokonuje samodzielnej analizy i interpretacji wybranych przez siebie tekstów kultury, umiejscawiając je we właściwych kontekstach, stosując konsekwentnie interdyscyplinarne (międzydziedzinowe) podejście badawcze i krytycznie wykorzystując stan badań;

K_W04, K_W05, K_W06, K_W07, K_U01, K_U02, K_U03, K_U05

– potrafi podjąć rzeczową dyskusję naukową, przy czym:

a) jasno formułuje i umie uargumentować swoje stanowisko,

b) umie modyfikować własne tezy uwzględniając wagę argumentacji przedstawionej w dyskusji.

K_U05, K_U06, K_K03, K_K04

[Zajęcia realizują następujące efekty kształcenia zdefiniowane dla studiów I stopnia na kierunku artes liberales:

K_W01 Zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę kulturze

K_W04 Rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych

K_W05 Zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury

K_W06 Zna podstawowe kierunki myśli filozoficznej, społecznej, przyrodniczej

K_W07 Zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych

K_W08 Zna podstawowe zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych

K_U01 selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych

K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych

K_U03 sformułować problem badawczy

K_U05 uczestniczyć w konferencjach, sympozjach i dyskusjach naukowych

K_U06 prezentować wyniki indywidualnej i zespołowej pracy akademickiej we właściwej formie

K_U10 przygotować wystąpienie ustne uwzględniające potrzeby odbiorców

K_K03 jest gotów do poznawania nowych metod badawczych

K_K04 ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji wskazanych zadań

K_K09 jest gotów do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności kulturowej]

1. Podstawą zaliczenia zajęć jest:

a) obecność na zajęciach (student ma prawo do dwóch nieobecności);

b) przygotowanie do zajęć;

c) aktywność (uczestnictwo w dyskusji);

d) egzamin.

Na egzamin student przygotowuje wypowiedź ustną przedstawiającą samodzielną analizę i interpretację wybranego aspektu dziejów fenomenu konia lub pociągu w kulturze.

Temat wypowiedzi i bibliografia uzgadniane są uprzednio z prowadzącymi.

2. Kryteria oceny przygotowanej przez studenta wypowiedzi własnej:

– związek wypowiedzi z tematem,

– samodzielność, wnikliwość i interdyscyplinarny charakter interpretacji,

– sposób wykorzystania stanu badań (bibliografii),

– kompozycja wypowiedzi (celowość, logika, przejrzystość).

3. Ocena końcowa uwzględnia:

– obecność na zajęciach (10% oceny końcowej),

– przygotowanie do zajęć (10% oceny końcowej),

– aktywny udział w zajęciach (20% oceny końcowej),

– wypowiedź egzaminacyjną (60% oceny końcowej).