Rzeczywista obecność: jak chrześcijańska nauka o Eucharystii zmieniła naszą kulturę?

fakultatywne

ZNAJOMOŚĆ JĘZYKA ANGIELSKIEGO NA POZIOMIE B2 (będziemy starali się porównywać polskie przekłady tekstów angielskich z oryginałami)

W swojej książce Rzeczywiste obecności amerykański filozof i literaturoznawca, George Steiner, rozważa możliwość wyjścia poza granice znaczenia dostępnego interpretacji filologicznej (hors-texte). W tym kontekście Steiner zwraca uwagę na kulturowe implikacje Wcielenia oraz Eucharystii jako najważniejszych dla naszego kręgu kulturowego tropów tytułowej „rzeczywistej obecności”. Jego książka jest przykładem, że refleksja nad chrześcijańską koncepcją Eucharystii może okazać się inspirująca tak samo dla wierzących, jak niewierzących. Przyglądając się dziełom malarzy, poetów i muzyków postaramy się zrozumieć, na czym polega fenomen Eucharystii jako wyrazu tęsknoty za obecnością, „byciem razem” i „byciem z”. Eucharystia odnosi się bowiem przede wszystkim do relacji/spotkania/komunii z drugim człowiekiem, światem, Bogiem.

Kurs interdyscyplinarny, łączący refleksję teologiczną, uwzględniającą różnice pomiędzy prawosławnymi, katolikami i protestantami (ze szczególnym uwzględnieniem anglikanów na tej mapie), z omówieniem wybranych tekstów kultury: od Biblii, przez Ojców Kościoła, teksty liturgii, poezję i dramat, sztuki wizualne i muzykę. Luteranami i wyznawcami kalwinizmu i z analizą wpływu reformacji na dramat i poezję doby Renesansu (debaty eucharystyczne, ikonoklazm). Będziemy się odnosić między innymi do Rublowa, Van Dycka, El Greco, Zurbarana, Nowosielskiego; do brytyjskich poetów (George Herbert, T. S. Eliot, David Jones) i do muzyków (William Byrd i Georg Haendel).

Tytuł kursu nawiązuje do książki Georga Steinera, Rzeczywiste obecności. Znakomity amerykański filozof i literaturoznawca pisze o ucieczce współczesnej kultury od bezpośredniego spotkania z „rzeczywistą obecnością”, w której możemy wychylić się poza horyzont tekstu i przekroczyć granicę znaczenia dostępnego interpretacji filologicznej. Steiner przypomina, że w kulturze, na której kształt wpłynęło chrześcijaństwo, najważniejsze są dwa wydarzenia: Wcielenie oraz ustanowienie Eucharystii. Radykalnie zmieniły one nasze postrzeganie ludzkiej cielesności, tożsamości, wspólnoty.

Eucharystia odnosi się także do relacji z drugim człowiekiem, światem, Bogiem. Ten paradygmat może okazać się inspirujący tak samo dla wierzących, jak niewierzących. Przyglądając się dziełom malarzy, poetów i muzyków postaramy się zrozumieć, na czym polega fenomen Eucharystii, jako wyrazu tęsknoty za obecnością, „byciem razem” i „byciem z”.

Eucharystia jest spotkaniem i „komunią”; tylko w komunii (wspólnocie) jest możliwa, a jednocześnie buduje wspólnotę. W Eucharystii „żyje” umęczony i zarazem zmartwychwstały Syn. Wiara w taką obecność decyduje o tym, że w kulturze chrześcijańskiej możliwe jest paradoksalne połączenie ohydy, poniżenia i cierpienia z chwałą, majestatem i tryumfem; nędzy z wielkością.

BLAKE, William. Baranek

ELIOT, T. S. Gerontion; East Coker (część IV).

HERBERT, George. The Temple. [Świątynia]. (wiersze: Ołtarz [The Altar], Ofiara [Sacrifice], Komunia Święta [Holy Communion], Miłość III [Love III] https://www.ccel.org/ccel/herbert/temple/TempleFrames.html

MILTON, John. Raj utracony (księga IX, fragment)

JONES, David. The Anathemata

***

CZEKALSKI, Janusz M. Liturgie Kościołów wschodnich. Liturgia Kościoła bizantyńskiego, ormiańskiego i koptyjskiego, Opole 2009.

Ekumeniczny dokument z Limy Baptism, Eucharist and Ministry. 1982-01-15. [dostęp 2011-04-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-25)].

Eucharystia pierwszych chrześcijan, wybór i oprac. Marek Starowieyski, Kraków 2014.

KILGOUR, Maggie. From Communion to Cannibalism. Metaphors of Incorporation, Princeton 1990.

NICHOLS, Aidan. The Holy Eucharist, From the New Testament to John Paul II, Eugene Oregon 2011.

PAPROCKI, Henryk. Eucharystia jako sakrament sakramentów, „Elpis” (2002) 4/6, 155-167.

PAPROCKI, Henryk. Misterium Eucharystii, 2010.

PRITRE, Brant. Jezus i żydowskie korzenie Eucharystii, przeł. Magda Sobolewska, Kraków 2022.

RATZINGER, Joseph. Czy Eucharystia jest Ofiarą oraz Problem transsubstancjacji i pytanie o sens Eucharystii, [w:] Idem, Duch liturgii, przeł. Eliza Pieciul, Kraków 2019.

SCHWARTZ, Regina. „Real Hunger. Milton’s Version of the Eucharist”, Religion and Literature 31 (1990), 1-17.

STAROWIEYSKI, Marek. Ojcowie Kościoła o Eucharystii, Kraków 2022.

STEINER, Georg. Rzeczywiste obecności, przeł. Ola Kubińska, Gdańsk 1997.

TAFT, Robert F. Ponad wschodem i zachodem. Problem rozumienia liturgii, przeł. Sebastian Gałecki, Eliza Litak, Kraków 2014.

Po zakończeniu kursu student zdobędzie następujące wiadomości i umiejętności.

Wiedza

• Absolwent zna i stosuje różne metody analizy i interpretacji dzieł artystycznych;

• zna współcześnie stosowane metody interpretacji tekstów kultury, a w szczególności:

posiada wiedzę na temat dogmatu o Wcieleniu i teologii Eucharystii; na temat ikonografii ofiary i Zmartwychwstania,

zna teksty teologiczne odnoszące się do kwestii znaków Eucharystycznych i do rozumienia sakramentów w różnych optykach denominacyjnych.

Umiejętności

• potrafi samodzielnie dobrać i zastosować odpowiednie narzędzia badawcze do analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów wizualnych;

• wykorzystuje interdyscyplinarne metody i narzędzia badawczych do analizy zjawisk kultury;

• potrafi samodzielnie zanalizować tekst naukowy z dziedziny nauk humanistycznych, nauki o kulturze i religii w języku polskim oraz w wybranym języku obcym w szczególności:

potrafi samodzielne analizować teksty teologiczne literackie i wykorzystuje wiedzę na temat nauki o sakramentach do pogłębionej interpretacji sztuk wizualnych, malarstwa i muzyki;

posiada umiejętność intepretowania tekstów liturgicznych, symboli religijnych i kodów kulturowych.

Kompetencje

• jest gotów do dynamicznego rozwoju naukowego w obrębie nauk humanistycznych, społecznych i śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze.

Ocena końcowa będzie wypadkową nast. ocen cząstkowych:

25% aktywność w czasie zajęć

25% dwie krótkie (do 500 słów) wypowiedzi pisemne w trakcie semestru

50% kolokwium ustne