Szerzej o prawosławiu

fakultatywne

Celem zajęć jest rozszerzenie wiadomości na temat Kościoła prawosławnego w kontekście historycznym, terminologicznym, teologicznym i doktrynalnym. Bardziej szczegółowe zapoznanie się z obrządkiem bizantyńskim, zwyczajami Kościołów lokalnych i ich miejscami kultu. Rozważania na konwersatorium mają dotyczyć także relacji Kościoła prawosławnego z innymi Kościołami chrześcijańskimi. Poruszona będzie także kwestia Kościołów unickich i ich miejsce w dialogu ekumenicznym. Ważnym elementem zajęć będzie kwestia życia monastycznego na Wschodzie. Pomocą do rozważań na zajęciach służyć będą wybrane fragmenty tekstów liturgicznych w języku greckim, starocerkiewnosłowiańskim oraz ich przekłady na język polski, a także wybrana literatura przedmiotu, przykłady ikonografii oraz architektury cerkiewnej

Celem zajęć jest poszerzenie wiedzy studentów na temat Kościoła prawosławnego. W związku z tym niezbędne jest również uzupełnienie wiedzy dotyczącej prawosławnej terminologii.

Zajęcia mają dostarczyć więcej wiadomości na temat:

procesu kształtowania się struktury organizacyjnej Kościoła

doktryny

tradycji jako wierności duchowi pierwotnego Kościoła

mistycznej teologii Kościoła

wszystkich Kościołów lokalnych

świątyni i ikony

nabożeństw Kościoła

nabożeństw cyklu dobowego

Świętej Liturgii (Liturgii św. Jana Chryzostoma, Liturgii św. Bazylego Wielkiego, Liturgii św. Jakuba oraz Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów.

cyklu rocznego – 12 wielkich świąt oraz innych ważnych świąt

Wielkiego Postu, Wielkiego Tygodnia oraz Wielkiej Nocy

siedmiu sakramentów

prawosławnego rozumienia świętości

monastycyzmu

prawosławnych miejsc kultu

1. Wprowadzenie w problematykę konwersatorium

2. Struktura organizacyjna Kościoła prawosławnego:

- zarys historyczny (proces kształtowania się organizacji Kościoła)

- hierarchiczna organizacja Kościoła: rola biskupów, prezbiterów, diakonów

- starożytne patriarchaty (pentarchia)

- autokefalia (Kościoły autokefaliczne)

3. Doktryna

- źródła wiary

- tradycja jako wierność duchowi pierwotnego Kościoła

- siedem Soborów Ekumenicznych

4. Mistyczna teologia Kościoła prawosławnego

- zasadnicze założenia teologii prawosławnej i cechy odróżniające teologię Kościoła wschodniego od Zachodniego

- przebóstwienie ,,theosis” jako kluczowa kategoria teologii prawosławnej

- hezychazm

5. Świątynia – miejsce sprawowania Eucharystii

- Świątynia Jerozolimska – mieszkanie Boga

- przestrzeń świątyni prawosławnej - budowa

- ikonostas – jego istota i budowa, symbolika

- ikona i jej szczególne miejsce w świątyni oraz w życiu codziennym wiernych

- ołtarz – budowa i symbolika

- zasady oddawania czci ikonom (postanowienia soboru nicejskiego)

6. Nabożeństwa cyklu dobowego

- nabożeństwo dziewiątej godziny

- nieszpory

- powieczerze

- nabożeństwo północne

- jutrznia

- całonocne czuwanie, litija

7. Liturgia Święta

- Liturgia św. Jana Chryzostoma (proskomidia [Prothesis], Liturgia katechumenów, Liturgia wiernych)

- Liturgia św. Bazylego Wielkiego

- Liturgia św. Jakuba

- Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów Papieża Grzegorza

8. Cykl roczny – święta

- kalendarz juliański (stary styl) i nowojuliański (nowy styl)

- rok kościelny (12 wielkich świąt)

- inne ważne święta

9. Wielkanoc (Pascha) – najważniejsze i najstarsze święto chrześcijańskie

- Wielki Post, Wielki Tydzień oraz Pascha.

10. Sakramenty:

- misterium chrztu jako pierwszy obrzęd wtajemniczenia chrześcijańskiego

- bierzmowanie

- pokuta ,, mały chrzest”

- Eucharystia (zasady udzielania i przystępowania do komunii)

- kapłaństwo (rodzaje święceń kapłańskich)

- małżeństwo (obrzęd ślubu – ceremonie zaręczyn i koronacji, kwestia powtórnego ślubu, rozwód)

- namaszczenie chorych (namaszczenie olejami: ,,euchelaion”)

- sakramentalia

11. Święci Kościoła prawosławnego

- prawosławne rozumienie świętości (proces kanonizacji-zasada oficjalnego procesu kanonizacji od XVI w.)

- szczególny kult ,,Theotokos” jako najlepszego orędownika ludzi u Boga

- podział świętych (święci w ikonografii bizantyńskiej)

12. Święte miejsca prawosławia

-Zernov N., Wschodnie Chrześcijaństwo, przeł. J.S. Łoś, Warszawa 1967.

-Runciman S., Wielki Kościół w niewoli, przeł. J. Łoś, Warszawa 1973.

Leśny J. Konstanty i Metody apostołowie Słowian, dzieło i jego losy, Poznań 1987.

-Nowosielski J., Inność Prawosławia, Warszawa 1990.

-Uspienski L., Teologia ikony, tłum. i oprac. M. Żukowska, Poznań 1993.

-Roberson R.G., Chrześcijańskie Kościoły Wschodnie, przekł. K. Bielawski, D. Mionskowska, Bydgoszcz 1998.

-Forest J., Modlitwa z ikonami, przekł. E.E. Nowakowska, Bydgoszcz 1999.

-Ware K., Kościół Prawosławny, przeł. W. Misiejuk, Białystok 2002. Evdokimov P., Prawosławie, przeł. J. Klinger, Warszawa 2003.

-Przybył E., Prawosławie, Kraków 2006.

Jaskóła P., Wyznania chrześcijańskie bez jedności z Rzymem, Opole 2008.

-Kabasilas M., Komentarz Boskiej Liturgii św. Jana Chryzostoma, tłum. M. Ławreszuk, Warszawa 2009.

-Święta Góra Athos w kulturze Europy. Europa w kulturze Athosu, pod red M. Kuczyńskiej, Gniezno 2009.

Latopisy Akademii Supraskiej, vol 2: Kościół prawosławny na Bałkanach i w Polsce – wzajemne relacje oraz wspólna tradycja, pod red. U. Pawluczuk, Białystok 2011.

-Prawosławie światło ze Wschodu, red. K. Leśniewski, Lublin 2009.

-Κουγιουμτζόγλου Γ.Σ., Λατρευτικό Εγχειρίδιο, Θεσσαλονίκη 2008 (Ε’ έκδοση).

- Ιορδανοπουλου Κ.Γ., Θεία Λειτουργία. Προσέγγιση με τον νου και την καρδιά, Αθήνα 2009.

Studentka/ Student w zakresie wiedzy:

Ma uporządkowaną znajomość terminologii nauk humanistycznych i społecznych.

Wykazuje się poszerzoną wiedzą z zakresu historii Kościoła prawosławnego.

Studentka/Student zna zasady wiary chrześcijańskiej. Wykazuje się wiedzą z zakresu liturgiki i obrzędowości wschodniej.

Rozróżnia terminy: religia, wyznanie, obrządek, obrzęd, świątynia, cerkiew.

Studentka/Student w zakresie umiejętności posiada pogłębione umiejętności wykorzystania interdyscyplinarnych metod i narzędzi badawczych w analizie dzisiejszych zjawisk kulturowych.

Potrafi samodzielnie zanalizować tekst kultury uzasadniając własne stanowisko na określony temat.

Studentka/Student potrafi przygotować wystąpienie ustne oraz pisemne, biorąc pod uwagę potrzeby oraz poziom odbiorców.

Potrafi wykorzystać znajomość terminologii przedmiotowych zagadnień w swoich wypowiedziach.

Wykorzystuje określoną w przedmiocie terminologię.

Studentka/Student w zakresie kompetencji społecznych ponosi odpowiedzialność za ochronę dziedzictwa religijnego i kulturowego regionu, kraju i obszaru basenu Morza Śródziemnego.

Studentka/Student rozumie zasady tolerancji.

Jest otwarty na dialog międzywyznaniowy i międzyreligijny.

Wykazuje postawę otwartą na różnorodną kulturę poszczególnych narodów i grup etnicznych.

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest :

- obecność (możliwe dwukrotne opuszczenie zajęć w ciągu semestru),

- aktywności na zajęciach (udział w dyskusji)

prezentacja wybranego zagadnienia (raz w semestrze).