Historia kultury iberoamerykańskiej, 2. Ekspandująca Europa a Ameryka Łacińska

fakultatywne

Wykłady skierowane w szczególności do studentów o zainteresowaniach międzykulturowych, antropologicznych, historycznych, amerykanistycznych.

Wykład poświęcony jest historii ekspansji kultury europejskiej w dobie wielkich odkryć i kolonizacji oraz problematyce zderzenia kultur i przekazu międzykulturowego. Jego celem jest zarazem ukazanie złożonego procesu formowania się na kontynencie amerykańskim zupełnie nowej kultury transformującej zarówno wzorce i kulturowe importy z Europy, jak i tubylczą spuściznę cywilizacyjną sięgającą swymi korzeniami drugiego tysiąclecia p.n.e. Wykład omawia również wpływ kolonizacji Nowego Świata na przemiany kulturowo-społeczne zachodzące na Starym Kontynencie. Uwzględniając zarówno perspektywę europejską, jak i tubylczą, ukazuje kulturę iberoamerykańską w perspektywie czasowej od XVI wieku aż do schyłku okresu kolonialnego, wprowadzając zarazem w problematykę formowania się cywilizacji Ameryki Łacińskiej. Uczestnictwo w zajęciach nie wymaga wcześniejszego zaliczenia części pierwszej cyklu wykładów, gdyż każda z nich może być traktowana jako odrębna całość.

Wykład poświęcony jest historii transatlantyckiej ekspansji kultury europejskiej w dobie wielkich odkryć i kolonizacji, w tym zwłaszcza problematyce zderzenia kultur Starego i Nowego Świata oraz formowania się nowej cywilizacji na kontynencie amerykańskim. Omawiając różne formy ekspansji kultury śródziemnomorskiej i europejskich imperiów transatlantyckich, a także problematykę przekazu międzykulturowego, tematyka wykładu sięga do przykładów z rozmaitych regionów kontynentu amerykańskiego, obejmując zarówno kwestie pierwszych kontaktów i konkwisty, jak i trwającej całe stulecia kolonizacji. Celem zajęć jest zarazem ukazanie złożonego procesu formowania się na kontynencie amerykańskim zupełnie nowej kultury transformującej zarówno wzorce i kulturowe importy z Europy, jak i tubylczą spuściznę cywilizacyjną sięgającą swymi korzeniami drugiego tysiąclecia p.n.e.

W prezentowanej tematyce „spotkań międzykulturowych” zostanie uwzględnione związane z tym tematem piśmiennictwo europejskie (w tym wybrane dzieła literatury) z XV-XVIII wieku oraz bogaty korpus źródeł indiańskich, zwłaszcza związanych ze środkowomeksykańską kulturą Indian Nahua. W efekcie, omawiając także wpływ kolonizacji Nowego Świata na przemiany kulturowo-społeczne zachodzące na Starym Kontynencie, wykład prezentuje zarówno perspektywę europejską, jak i tubylczą. Ukazując kulturę iberoamerykańską w perspektywie czasowej od XVI wieku aż do schyłku okresu kolonialnego, wprowadza jednocześnie zarazem w problematykę formowania się cywilizacji Ameryki Łacińskiej.

Dzięki zaproponowanemu podejściu możliwe jest ukazanie dwutorowości i paralelizmu kluczowych procesów kulturowych, a także podjęcie dyskusji na temat wielokierunkowych oddziaływań między światem śródziemnomorskim i indiańskim. Tematyka ta jest rozłożona na odrębne cykle wykładów, z których pierwszy będzie ma charakter bardziej ogólny i wprowadzający. Uczestnictwo w części drugiej cyklu wykładów nie wymaga jednak wcześniejszego zaliczenia części pierwszej, gdyż każda z nich może być traktowana jako odrębna całość. Uzupełnieniem zajęć jest także seminarium i translatorium „Zderzenie języków a przekaz międzykulturowy: casus języka nahuatl, XVI-XVIII w.” oraz „Konwersatorium hiszpańskie dla specjalności Śródziemnomorze za Oceanem”.

Lektury uzupełniające:

 H. Boone, Stories in Red and Black, University of Texas Press, Austin 2000

 E. H. Boone, T. Cummins eds., Native Traditions in the Postconquest World, Dumbarton Oaks, Washington D.C. 1998 (wersja elektroniczna http://www.doaks.org/BONTC.html)

 H. Cortés, Listy o zdobyciLektury uzupełniające:

 H. Boone, Stories in Red and Black, University of Texas Press, Austin 2000

 E. H. Boone, T. Cummins eds., Native Traditions in the Postconquest World, Dumbarton Oaks, Washington D.C. 1998 (wersja elektroniczna http://www.doaks.org/BONTC.html)

 H. Cortés, Listy o zdobyciu Meksyku, Novus Orbis, Gdańsk 1997

 A. Durston, Pastoral Quechua: The History of Christian Translation in Colonial Peru, 1550-1650, University of Notre Dame Press, 2007.

 K. Deagan, Colonial Transformation: Euro-American Cultural Genesis in the Early Spanish-American Colonies, Journal of Anthropological Research, Vol. 52, No. 2. (Summer, 1996), s. 135-160

 Ch. Gibson, The Aztecs Under Spanish Rule. A History of the Indians of the Valley of Mexico 1519-1810, Stanford. Cal.: Stanford University Press 1964.

 S. Gruzinski, La pensée métisse, Paris: Fayard 1999 lub: The Mestizo Mind: The Intellectual Dynamics of Colonization and Globalization, Routledge 2002

 S. Gruzinski The Conquest of Mexico: The Incorporation of Indian Societies into the Western World, 16th-18th Centuries, Polity Press 1993.

 John Hemming, The Conquest of the Incas, 1973.

 M. Jansen, L. Reyes García Códices, Caciques y Comunidades. Cuadernos, Asociación de Historiadores Latinoamericanistas Europeas, Leiden 1997 http://www.ahila.nl/publicaciones/cuadernos.html

 G. Lamana, Domination Without Dominance. Inca-Spanish Encounter in Early Colonial Peru. Durham and London, Duke University Press 2008.

 M. León-Portilla, Have We Really Translated the Mesoamerican „Ancient Word, [w:] B. Swann (ed.), On the Translation of Native American Literature, Washington-London: Smithsonian Institution Press 1992, s. 313-338.

 M. León-Portilla, Sánchez-Albornoz (red. i inni), América Latina en la época colonial: Economía y sociedad, Barcelona 1990.

 J. Lockhart, The Nahuas after the Conquest. A Social and Cultural History of the Indians of Central Mexico, Sixteenth Through Eighteenth Centuries, Stanford, Cal.: Stanford University Press 1992

 J. Lockhart, We People Here: Nahuatl Accounts of the Conquest of Mexico, Wipf & Stock Publishers 2004.

 S. Mac Cormac, Religion in the Andes. Vision and Imagination in Early Colonial Peru, Princetow Uniwersity Press 1991.

 J. Olko Między obrazem a tekstem. Relacje o przeszłości w przedhiszpańskim i kolonialnym Meksyku, w: Narracja, historia, fikcja. Dawne kultury w historiografii i literaturze, red. Łukasz Grutzmacher, IBI AL UW i Wydawnictwo Trio, Warszawa 2009, s. 35-48.

 J. Olko Native Pictorial Genealogies of Central Mexico: Tracing Pre-Hispanic Roots in a Colonial Genre, publikacja internetowa w ramach Mapas Project, Wired Humanities Project, University of Oregon, 2008 http://vma.uoregon.edu/articles/OlkoGenealogies.pdf

 J. Olko i J. Źrałka, W krainie czerni i czewieni. Kultury prekolumbijskiej Mezoameryki, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.

 J. Olko, Meksyk przed konkwista, PIW, Warszawa 2010.

 A. Pagden, European Encounters with the New World: From Renaissance to Romanticism, Yale University Press 1994.

 B.C. Peña, Imágenes Contra el Olvido. El Perú en las ilustraciones de Juan Diego de Ocaña, Lima, PUCP 2011.

 P. Pizarro, Relacja o odkryciu i podboju Królestwa Peru, Gdańsk 1995.

 P.Prządka-Giersz, Supervivencia de las tradiciones prehispánicas en la sociedad colonial del Perú: Testamentos de mujeres indígenas de la élite y clase media del siglo XVI y XVII, Temas Americanistas 34 (2015): 124-138.

 M. Rostworowska, Historia Państwa Inków, PIW, Warszawa 2006.

 Steve J. Stern, Peru's Indian Peoples and the Challenge of Spanish Conquest: Huamanga to 1640, University of Wisconsin Press 1992.

 J. Szemiński, M. Ziółkowski, Mity rytuały i polityka Inków, PIW Warszawa 2006.

 J. Szemiński, O Inkach uwagi prawdziwe. Inca Garcilaso de la Vega, (tłum. J. Szemiński), Trio, Warszawa 2000.

 T. Todorov, Podbój Ameryki. Problem innego, tłum. J. Wojcieszak, Warszawa: Fundacja Aletheia 1996.

 R. Tomicki, Ludzie i bogowie. Indianie meksykańscy wobec Hiszpanów we wczesnej fazie konkwisty, Ossolineum, Wrocław 1990

 R. Tomicki, Między Scyllą pogaństwa a Charybdą chrześcijaństwa: indiańscy arystokraci z Tetzcoco (Nowa Hiszpania) w 1539 roku. Studium mikroetnohistoryczne, Etnografia Polska, 1998, t. 42, s. 107-140.

 R. Tomicki, Synowie Słońca, synowie Boga. „Zderzenie języków” podczas podboju Meksyku, w: Między drzewem życia a drzewem poznania. Księga ku czci prof. Andrzej Wiercińskiego, wyd. M. Ziółkowski, A. Sołtysiak, Warszawa-Kielce: Uniwersytet Warszawski i Akademia Świętokrzyska 2002, s. 251-269.

 S. Wood, Transcending Conquest. Nahua Views of Spanish Colonial Mexico, Norman: University of Oklahoma Press 2003.

 M. Zuloaga Rada, La conquista negociada: guarangas, autoridades coloniales, Peru (1532-1610). Lima IFEA 2012.

u Meksyku, Novus Orbis, Gdańsk 1997

 A. Durston, Pastoral Quechua: The History of Christian Translation in Colonial Peru, 1550-1650, University of Notre Dame Press, 2007.

 K. Deagan, Colonial Transformation: Euro-American Cultural Genesis in the Early Spanish-American Colonies, Journal of Anthropological Research, Vol. 52, No. 2. (Summer, 1996), s. 135-160

 Ch. Gibson, The Aztecs Under Spanish Rule. A History of the Indians of the Valley of Mexico 1519-1810, Stanford. Cal.: Stanford University Press 1964.

 S. Gruzinski, La pensée métisse, Paris: Fayard 1999 lub: The Mestizo Mind: The Intellectual Dynamics of Colonization and Globalization, Routledge 2002

 S. Gruzinski The Conquest of Mexico: The Incorporation of Indian Societies into the Western World, 16th-18th Centuries, Polity Press 1993.

 John Hemming, The Conquest of the Incas, 1973.

 M. Jansen, L. Reyes García Códices, Caciques y Comunidades. Cuadernos, Asociación de Historiadores Latinoamericanistas Europeas, Leiden 1997 http://www.ahila.nl/publicaciones/cuadernos.html

 G. Lamana, Domination Without Dominance. Inca-Spanish Encounter in Early Colonial Peru. Durham and London, Duke University Press 2008.

 M. León-Portilla, Have We Really Translated the Mesoamerican „Ancient Word, [w:] B. Swann (ed.), On the Translation of Native American Literature, Washington-London: Smithsonian Institution Press 1992, s. 313-338.

 M. León-Portilla, Sánchez-Albornoz (red. i inni), América Latina en la época colonial: Economía y sociedad, Barcelona 1990.

 J. Lockhart, The Nahuas after the Conquest. A Social and Cultural History of the Indians of Central Mexico, Sixteenth Through Eighteenth Centuries, Stanford, Cal.: Stanford University Press 1992

 J. Lockhart, We People Here: Nahuatl Accounts of the Conquest of Mexico, Wipf & Stock Publishers 2004.

 S. Mac Cormac, Religion in the Andes. Vision and Imagination in Early Colonial Peru, Princetow Uniwersity Press 1991.

 J. Olko Między obrazem a tekstem. Relacje o przeszłości w przedhiszpańskim i kolonialnym Meksyku, w: Narracja, historia, fikcja. Dawne kultury w historiografii i literaturze, red. Łukasz Grutzmacher, IBI AL UW i Wydawnictwo Trio, Warszawa 2009, s. 35-48.

 J. Olko Native Pictorial Genealogies of Central Mexico: Tracing Pre-Hispanic Roots in a Colonial Genre, publikacja internetowa w ramach Mapas Project, Wired Humanities Project, University of Oregon, 2008 http://vma.uoregon.edu/articles/OlkoGenealogies.pdf

 J. Olko i J. Źrałka, W krainie czerni i czewieni. Kultury prekolumbijskiej Mezoameryki, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.

 J. Olko, Meksyk przed konkwista, PIW, Warszawa 2010.

 A. Pagden, European Encounters with the New World: From Renaissance to Romanticism, Yale University Press 1994.

 B.C. Peña, Imágenes Contra el Olvido. El Perú en las ilustraciones de Juan Diego de Ocaña, Lima, PUCP 2011.

 P. Pizarro, Relacja o odkryciu i podboju Królestwa Peru, Gdańsk 1995.

 P.Prządka-Giersz, Supervivencia de las tradiciones prehispánicas en la sociedad colonial del Perú: Testamentos de mujeres indígenas de la élite y clase media del siglo XVI y XVII, Temas Americanistas 34 (2015): 124-138.

 M. Rostworowska, Historia Państwa Inków, PIW, Warszawa 2006.

 Steve J. Stern, Peru's Indian Peoples and the Challenge of Spanish Conquest: Huamanga to 1640, University of Wisconsin Press 1992.

 J. Szemiński, M. Ziółkowski, Mity rytuały i polityka Inków, PIW Warszawa 2006.

 J. Szemiński, O Inkach uwagi prawdziwe. Inca Garcilaso de la Vega, (tłum. J. Szemiński), Trio, Warszawa 2000.

 T. Todorov, Podbój Ameryki. Problem innego, tłum. J. Wojcieszak, Warszawa: Fundacja Aletheia 1996.

 R. Tomicki, Ludzie i bogowie. Indianie meksykańscy wobec Hiszpanów we wczesnej fazie konkwisty, Ossolineum, Wrocław 1990

 R. Tomicki, Między Scyllą pogaństwa a Charybdą chrześcijaństwa: indiańscy arystokraci z Tetzcoco (Nowa Hiszpania) w 1539 roku. Studium mikroetnohistoryczne, Etnografia Polska, 1998, t. 42, s. 107-140.

 R. Tomicki, Synowie Słońca, synowie Boga. „Zderzenie języków” podczas podboju Meksyku, w: Między drzewem życia a drzewem poznania. Księga ku czci prof. Andrzej Wiercińskiego, wyd. M. Ziółkowski, A. Sołtysiak, Warszawa-Kielce: Uniwersytet Warszawski i Akademia Świętokrzyska 2002, s. 251-269.

 S. Wood, Transcending Conquest. Nahua Views of Spanish Colonial Mexico, Norman: University of Oklahoma Press 2003.

 M. Zuloaga Rada, La conquista negociada: guarangas, autoridades coloniales, Peru (1532-1610). Lima IFEA 2012.

Student w zakresie wiedzy:

posiada podstawową wiedzę o rodzajach oraz specyfice przedmiotowej i metodologicznej dyscyplin, które dotyczą studiów nad kulturą, w szczególności w odniesieniu do obszaru kolonizacji hiszpańskiej w Nowym Świecie;

- zna podstawową terminologię z zakresu literaturoznawstwa i kulturoznawstwa;

- pozna podstawową terminologię z zakresu historii sztuki w odniesieniu do obszaru Ameryki kolonialnej;

- posiada uporządkowaną wiedzę na temat kultury i języka wybranego regionu Śródziemnomorza za Oceanem;

- posiada uporządkowaną wiedzę z zakresu dyscypliny słabo znanej w Polsce, a mającej istotne znaczenie dla współczesnej humanistyki;

- zna problematykę zderzenia kultur oraz dialogu i przekazu międzykulturowego, metysażu kulturowego, opanują także podstawy wiedzy na temat kultur Mezoameryki po hiszpańskiej konkwiście i szeroko rozumianej kolonialnej kultury iberoamerykańskiej;

- posiada orientację w tematyce ułatwiającą dalsze pogłębianie i uszczegóławianie tej wiedzy, a także jej rozszerzenie o inne regiony kulturowe kontynentu amerykańskiego;

- zna podstawowe wyzwania związane z badaniem relacji międzycywilizacyjnych;

- rozumie zależności między rozwojem kultury a przemianami społecznymi;

- zapozna się z doświadczeniami prowadzących związanymi z krytyką i analizą źródeł (teksty i dokumenty historyczne, dzieła sztuki), jak również z ewaluacją utartych poglądów i hipotez, co ułatwi im samodzielną pracę nad źródłami i budowanie własnych interpretacji, a także rozwój umiejętności krytycznego, samodzielnego myślenia.

Student w zakresie umiejętności:

- potrafi interpretować podstawowe teksty literackie I historyczne związane z kolonizacją Nowego Świata;

- potrafi interpretować dzieło sztuki wizualnej, także w kontekście innych źródeł z danej epoki;

- posiada podstawowe umiejętności badawcze pozwalające na formułowanie i rozwiązywanie problemów badawczych w zakresie tematyki zajęć; potrafi w tym celu przeprowadzić podstawowe analizy z wykorzystywaniem interdyscyplinarnych metod i narzędzi badawczych;

Student w zakresie kompetencji społecznych:

- ma świadomość dynamicznego rozwoju kultury i pojawiania się nowych metod i paradygmatów badawczych;

- rozumie wagę zachowania bogactwa, integralności oraz świadomości dziedzictwa kulturowego Europy, w tym poszczególnych tradycji Śródziemnomorza za Oceanem;

- zna i rozumie podstawowe wyzwania związane z badaniem kultury i relacji międzycywilizacyjnych.

Opanowanie wiedzy prezentowanej na wykładach, w tym rozumienie omawianych procesów i przemian kulturowych, umiejętność kojarzenia faktów i zagadnień kluczowych dla problematyki zajęć, zapoznanie się z wybraną przez siebie lekturą z listy lektur uzupełniających; egzamin ma formę ustną i odbywa się po zakończeniu drugiego semestru zajęć. Dopuszcza się 2 nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze.