Seminarium wiodące: Tradycja chciana i niechciana. Przeszłość akceptowana i odrzucana. Casus kultur narodowych i kontekst europejski

seminaria licencjackie

Zakres wiedzy, umiejętności i kompetencji w zakresie nauk humanistycznych, wynikający z zakwalifikowania studenta na studia II stopnia lub studia doktoranckie.

Seminarium oferowane doktorantom Szkół Doktorskich, magistrantom, licencjatom i wszystkim studentom Kolegium „Artes Liberales”, Wydziału „Artes Liberales”, Uniwersytetu Warszawskiego (ogun) jest związane z pracami naukowymi zespołów reprezentowanych przez profesorów współorganizujących i współprowadzących: Prof. dr hab. Jolantę Sujecką, Dr Monikę Stobiecką, Dr Magdalenę Wróblewską i Prof. dr hab. Andrzeja Szpocińskiego (gościnnie).

Przedmiotem seminarium jest kwestia wyboru tradycji przez jednostki twórcze, zwykłych ludzi, wreszcie całe zbiorowości narodowe czy formacje kulturowe. W głównym polu zainteresowania organizatorów i uczestników seminarium umieszczamy problem kanonu tradycji narodowej i jego kształtu.

Celem seminarium będzie próba odpowiedzi na pytanie podstawowe: czy decydujący o paradygmacie kultur narodowych kanon tradycji narasta niejako w sposób naturalny, czy jest produktem kreacji, a jeżeli jest produktem kreacji to w jakim stopniu i jakie czynniki decydują o jego ostatecznym kształcie?

Jakie są mechanizmy pamięci kulturowej i kształtowania się tradycji? Czy kanon może być kształtowany całkiem dowolnie, czy w obrębie paradygmatu danej kultury?

Czy przeszłość jest swoistym workiem, z którego można wybierać dowolną część, a inną odrzucać?

Czy dziedziczymy wszystko?

Tytułowe kwestie będą prezentowane zarówno w zróżnicowanych geograficznie i historycznie kulturach narodowych, jak też poprzez postawy jednostek twórczych dyskutujących z kanonem lub wpływających na jego kształt.

Zarówno wykłady jak i dyskusja (podobnie jak w latach poprzednich) będą obejmowały z jednej strony historyczno-geograficzne ilustracje tytułowej problematyki, z drugiej rozważania teoretyczne.

Zarys problematyki, która będzie poszerzana przez wszystkich współprowadzących seminarium:

- kulturowe centrum i kulturowe peryferie, a kształtowanie się kanonu tradycji;

- pamięć zbiorowa i mechanizmy kształtujące tradycje;

- kwestia tzw. kultur/tożsamości mniejszych i dokonywane przez nie wybory kanonu tradycji narodowej;

- odpowiedzialność za Zagładę

- konstrukty tożsamościowe w literaturze i sztuce od średniowiecza po czasy współczesne (ze szczególnym uwzględnieniem kultury XIX, XX i XXI wieku).

Podstawą dyskusji będą wskazane przez wykładowców teksty źródłowe i literatura przedmiotu.

Wstępne propozycje tematów (lista będzie rozbudowana)

Dr Monika Stobiecka: "Usankcjonowany dyskurs dziedzictwa w Polsce: obiekty i praktyki chciane i niechciane w polskiej ochronie zabytków".

Zagadnienia:

 Czym jest usankcjonowany dyskurs dziedzictwa?

 Kto w Polsce kształtuje usankcjonowany dyskurs dziedzictwa?

 Czy instytucje zajmujące się dziedzictwem, w tym np. muzea pełnią główną rolę w naszym rozumieniu dziedzictwa?

 Czy w Polsce rozwijają się alternatywy wobec oficjalnego, usankcjonowanego dyskursu dziedzictwa?

Literatura

Smith Laurajane, 2006, Heritage as a cultural process, w: Uses of Heritage, Routledge, New York-London, s. 44-84.

Meskell Lynn, 2002, Negative heritage and past mastering in archaeology, „Anthropological Quarterly”, 75(3), s. 557-574.

Monika Stobiecka (red.) Krytyczne studia nad dziedzictwem: pojęcia, metody, teorie i perspektywy, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2023.

Harrison Rodney, 2010, What is heritage?, w: Understanding the Politics of Heritage, red. tegoż, Manchester University Press, Manchester, s. 5-42.

Prof. dr hab. Jolanta Sujecka: „Jak wielość przekształcić w jednorodność? Jak kreowano serbskość, bułgarskość i macedońskość w XIX wieku, czyli jacy byliśmy, a jacy chcemy być?”

Dr hab. Hieronim Grala: „Ordyńska tradycja: Drogi i bezdroża rosyjskiego euroazjatyzmu”

„Razem czy osobno: litewska tradycja wobec fenomenu Rzeczypospolitej”

Dr Magdalena Wróblewska: "Kolekcja afrykańska na wystawie Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie: kolonialne uwikłania muzeów w Europie Środkowo-Wschodniej"

Problemy do dyskusji:

- "kolonialna niewinność" czy kolonialne uwikłanie muzeów w Europie Środkowo-Wschodniej?

- pochodzenie kolekcji afrykańskiej w Państwowym Muzeum Etnograficznym - dylematy etyczne;

- wystawa kolekcji afrykańskiej w PME wobec wyzwań dekolonizacji.

Propozycje lektur:

- Leopold Janikowski, "W dżunglach Afryki. Wspomnienia z polskiej wyprawy afrykańskiej w latach 1882-1890”, Wydawnictwo Ligi Morskiej i Kolonialnej, Warszawa 1936 (fragm. tekstu źródłowego)

- Matthew Rampley, "Decolonizing Central Europe: Czech Art and the Question of ‘Colonial Innocence’", "Visual Resources", Volume 37, 2021, DOI:10.1080/01973762.2022.2087168

- Magdalena Wróblewska, "Improving Transparency", w: C. Ariese & M. Wróblewska (2021) 'Practicing Decoloniality in Museums: A Guide with Global Examples', Amsterdam University Press, DOI: 10.5117/9789463726962

Szczegółowe informacje dotyczące literatury źródłowej i literatury przedmiotu dotyczącej poszczególnych zagadnień zostaną podane przez wykładowców.

Opracowania ogólne i wprowadzające (do swobodnego i dowolnego wykorzystania):

Assman Aleida, Między historią a pamięcią. Antologia, red. M. Saryusz-Wolska, Warszawa 2013.

Anderson Benedict, 1985, Imagined Communities, London.

Baszkiewicz Jan, 1993, Nowy człowiek, nowy naród, nowy świat. Mitologia i rzeczywistość społeczna, Warszawa.

Burszta Józef, 1973, Kultura ludowa – kultura narodowa, Warszawa.

Chałasiński Józef, 1968, Kultura i naród, Warszawa.

Chlebowczyk Józef, 1975, Procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu od schyłku XVII w. do początków XX w., Warszawa-Kraków.

Gellner Ernest, 1984, Nations and nationalism, Oxford.

Hobsbawm Eric, Ranger Terence (eds.), 1983, The Invention of Tradition, Cambridge.

Jarosz Dariusz, 1998, Główne kierunki działalności państwa w zakresie stalinizacji wychowania dzieci w Polsce w latach 1948-1956, “Mazowieckie Studia Humanistyczne”, nr 2.

Kłoskowska Antonina, 1990, Narodowe i uniwersalne tendencje w kulturze symbolicznej, “Kultura I Społeczeństwo”, nr 1.

Kłoskowska Antonina (red.), 1990, Oblicza polskości, Warszawa.

Kula Marcin, 2003, Wybór tradycji, Warszawa.

Ossowski Stanisław, 1948, Więź społeczna i dziedzictwo krwi, Warszawa.

Popper Karl R., 1963, Krytycyzm i tradycja, „Znak”, nr 109 /110.

Shils Edward A., 1958, Tradition and Liberty: Antinomy and Interdepandance, “Ethics” vol. LXVIII, nr 3.

Shils Edward A., 1981, Tradition, Chicago.

Smith Anthony, 1979, Nationalism in the Twentieth Century, New York.

Smith Anthony, 2004, The Antiquity of Nations, Cambridge.

Smolicz Jerzy, 1987, Wartości rdzenne i tożsamość kulturowa, “Kultura I Społeczeństwo” nr 1, s. 59-75.

Szacki Jerzy, 1971, Tradycja. Zarys problematyki, Warszawa.

Szpociński Andrzej, 1983, Kanon historyczny, „Studia Socjologiczne” 4, (91), s. 129-146.

Tazbir Janusz, 1986, Szlaki kultury polskiej, Warszawa.

Tomaszewski Jerzy, 1985, Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa.

Traba Robert, 1999, Konstrukcja i proces dekonstrukcji narodowego mitu. Rozważania na podstawie analizy semantycznej polskich obchodów rocznic grunwaldzkich w XX wieku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” nr 4.

Tradycja i współczesność. O kulturze artystycznej Polski Ludowej, Z prac Instytutu Sztuki PAN (Materiały sesji: Problemy kultury artystycznej w Polsce Ludowej, Warszawa, 3-4 lipca 1969), 1970, Warszawa.

Zaremba Marcin, 2001, Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm, Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa.

Zaremba Marcin, 1997, Polski naród socjalistyczny - legitymizacja nacjonalistyczna w okresie stalinowskim, „Kultura i Społeczeństwo”, nr. 4.

Żmigrodzka Maria, Przez wieki idąca powieść. Wybór pism o literaturze XIX i XX wieku, oprac.

Seminarium realizuje humanistyczny, społeczny i przyrodniczy moduł kształcenia.

Student ma poszerzoną i pogłębioną wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w kulturze, zna i rozumie powiązania między dyscyplinami humanistycznymi oraz specyficzne zależności między poszczególnymi dyscyplinami, które dotyczą studiów nad kulturą; nabył podstawy podejścia interdyscyplinarnego w studiach kulturoznawczych i międzycywilizacyjnych, interdyscyplinarnego w studiach kulturoznawczych i międzycywilizacyjnych, potrafi przekazać uzyskane wyniki w postaci wypowiedzi ustrukturyzowanej i uargumentowanej, zarówno w formie pisemnego opracowania jak i ustnego wystąpienia (referatu konferencyjnego lub głosu w dyskusji). Potrafi zweryfikować swoje poglądy poprzez udział w dyskusji lub debacie. Wypowiedź formułuje w języku polskim lub obcym na poziomie B2+ (uwzględniając specjalistyczną terminologię) wobec różnych kręgów odbiorców, jest gotów do krytycznej oceny poznawanych treści i uznaje znaczenie wiedzy oraz rozumie potrzebę wykorzystywania jej w rozwiązywaniu problemów praktycznych i teoretycznych, uczestniczenia w dyskusji: szanuje poglądy partnerów i używa argumentów merytorycznych; rozumie zasady tolerancji i różnic kulturowych. Student potrafi (korzystając z konsultacji z jednym z prowadzących) zaproponować i przedstawić temat wystąpienia i wskazać co jest sporne, a co jest akceptowane w ramach ilustracji tradycji, którą prezentuje.

Ocena pozytywna jest uwarunkowana systematycznym i aktywnym udziałem w zajęciach.

Przedmiotem oceny są: wartość merytoryczna, dyscyplina intelektualna i komunikatywność wypowiedzi dyskusyjnych, aktywnego udziału w dyskusji w czasie seminarium, jednej prezentacji przygotowanej przez studenta, oraz (opcjonalnie) krótkiej pracy na dowolnie zaproponowany przez studenta temat.