Historia starożytna II [2900-L-HST2] Semestr letni 2023/24
Ćwiczenia, grupa nr 4

W przygotowaniu faktograficznym na zajęcia punktem wyjścia do rozmów na zajęciach będą odpowiednie chronologicznie partie następujących podręczników:

1. Epoka hellenistyczna i rzymski podbój świata greckiego:

Errington M., Historia świata hellenistycznego, Kraków 2010.

lub

Wipszycka E., Bravo B., Historia starożytnych Greków t. 3, wyd. 2, Warszawa 2010.

2. Sprawy stricte rzymskie:

Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2004.

Atlasy:

H.E. Stier, E. Kirsten, Westermanns grosser Atlas zur Weltgeschichte, Braunschweig 1957 (i późniejsze, w tym licencyjne wydania – to podstawowy atlas używany na naszych zajęciach)

H. Bengtson, Grosser historischer Weltatlas der Bayerischen Schulbuch-Verlag, Muenchen 1953 (i późniejsze wydania).

L. Piotrowicz, Atlas historii starożytnej (wiele wydań);

R.J.A. Talbert (red.), The Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Princeton 2000.

Encyklopedie:

R. Kulesza (red.), Słownik kultury antycznej, Warszawa 2012.

Pauly – Wissowa;

Der Neue Pauly;

Der Kleine Pauly;

Lexikon der Alten Welt (Gigon);

Oxford Classical Dictionary;

The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome.

Spotkanie 1. Zajęcia wstępne: koncepcja zajęć, podstawowe narzędzia pracy.

Blok I: Początki wojen diadochów:

Spotkania 2-3: Skróty i wypisy jako żródła historyczne: dwa kodeksy z omówieniem "Dziejów po Aleksandrze Wielkim" w Bibliotece Focjusza.

Zagadnienia:

Jaki jest stosunek tzw. fragmentów do tekstu oryginalnego?

Co może znaczyć dysproporcja między szczegółowością

Deksipposa i Arriana u Focjusza? Żródła Arriana i

Dekspposa? Wartość wyciągów Focjusza jako źródeł do dziejów epoki diadochów.

Źródła:

Flawiusz Arrian, Dzieje po Aleksandrze Wielkim (Focjusz, Biblioteka t.1, kodeks 92, przekład O. Jurewicza);

Deksippos z Aten, Dzieje po Aleksandrze Wielkim (Focjusz, Biblioteka t.1, kodeks 82, przekład O. Jurewicza);

Opracowania:

Spotkanie 2:

P. Brunt, "On Historical Fragments and Epitomes", Classical Quarterly NS 30, 1980, 477-494.

P. Janiszewski, K. Stebnicka, E. Szabat, Sofisci i retorzy greccy w Cesarstwie Rzymskim (I-VII w.), Warszawa 2011, s. 123-125.

Spotkanie 3:

Roller, Duane W.. 2021. "L. Flavius Arrianus of Nikomedia (156)" In Jacoby Online. Brill's New Jacoby, Part II, edited by Ian Worthington. Brill: Leiden. http://dx-1doi-1org-19m2ryr3g2866.han.buw.uw.edu.pl/10.1163/1873-5363_bnj_a156 (Biographical Essay + komentarze do fr. 1-11)

Spotkanie 4: Kurcjusz Rufus i kłopoty z "wersją nieskróconą"

Zagadnienia: skąd czerpie wiedzę Kurcjusz Rufus? czy w wypadku X księgi można mówić o intepretatio Romana macedońskich konfliktów? Czy historia wczesnego hellenizmu mogłaby być badana w oderwaniu od roli wielkich indywidualności?

Źródło:

Kurcjusz Rufus, Historia Aleksandra Wielkiego, ks. X (przekład L. Winniczuk)

Opracowania:

M. Cytowska & H. Szelest, Literatura rzymska. Okres Cesarstwa, Warszawa 1992, s. 221-227.

R.M. Errington, Historia świata hellenistycznego, s. 13-46.

Blok II: Grecy wobec ekspansji rzymskiej

Spotkanie 5: Polibiusz o podboju rzymskim

Zagadnienia: adresaci, cele i charakter Historii Polibiusza. Czy podbój rzymski był nieuchronny? Czy Grecy byli przygotowani na ekspansję Rzymu i rozumieli skalę i mechanizmy przewagi Rzymu?

Źródło:

Polibiusz, Dzieje (przekład S. Hammera).

Opracowania:

E. Gruen, The Hellenistic World and the Coming of Rome, Berkeley - Los Angeles – London, 1984, s. 316-358.

Spotkanie 6: Wojna Etolska.

Zagadnienia: dlaczego Etolowie za wszelką cenę próbowali uniknąć bezwarunkowej kapitulacji, czy obie strony tak samo rozumiały kategorie kapitulacji, rozejmu i pokoju? Jaki wpływ na postawę Etolów i Rzymian miały doświadczenia dotychczasowych kontaktów?

Źródła:

Polibiusz, Dzieje;

Liwiusz, Historia Rzymska, ks. XXXVI-XL.

Opracowania: J. Linderski, Cato Maior in Aetolia, w: R.W. Wallace &; E.M. Harris (red.) Transitions to Empire. Essays in Greco-Roman History, 360–146 B.C., in Honor of E. Badian, Norman, OK 1996, s. 376–408 (re-edycja w dziełach wybranych Linderskiego Roman Questions II, Stuttgart 2007, s. 61-87).

Blok III: Działalność braci Grakchów

Spotkanie 7: Źródła do dziejów Grakchów

Zagadnienia: Dlaczego Grecy poruszali tematy stricte rzymskie? Jakie cele przyświecały Plutachowi, a jakie Appianowi? Czy żywoty Plutarcha należy traktować na równi z pracami historyków antycznych? Czy autorzy czasów Cesarstwa rozumieli funkcjonowanie Republiki Rzymskiej w II w. przed Chr.?

Źródła:

Plutarch, Żywoty Tyberiusza i Gajusza Grakchów (przekład M. Brożka); Appian, Historia rzymska, ks. XIII (Wojen Domowych ks. I).

Opracowania:

T. Łoposzko, Historia społeczna republikańskiego Rzymu, Warszawa 1987, s. 223-249;

G. Alföldy, Historia społeczna starożytnego Rzymu, Poznań 1991, s. 98-132.

Spotkania 8-9: Prawo i bezprawie w działaniach stron konfliktu w dobie działalności Grakchów

Zagadnienia: Natura stronnictw w Rzymie. Kompetencje urzędników i senatu. Czy na podstawie zachowanych źródeł możemy ponad wszelką ocenić intencje stron sporu? Czy działania Grakchów mieściły się w granicach prawa? Tradycji rzymskiej? Czy działania senatorów przeciwko

Grakchom były zgodne z / mogły być usprawiedliwiane prawem i zwyczajem?

Źródła:

Jak wyżej.

Opracowania:

Jak wyżej +

A. Lintott, The Constitution of the Roman Republic, Oxford 1999, s. 94-131 (zajęcia 8);

J. Linderski, Śmierć Tyberiusza Grakcha, Poznań 1997 (zajęcia 9).

Blok VI: Funkcjonowanie wczesnego Cesarstwa

Spotkanie 10: Tworzenie Pryncypatu

Zagadnienia: co wiemy o rozpowszechnianiu Res Gestae Divi Augusti? Czy jest to dokument prywatny czy publiczny? W jaki sposób August przywracając republikę stworzył Cesarstwo?

Źródło: Res gestae Divi Augusti (Monumentum Ancyranum).

Opracowania:

H. Cytowska – H. Szelest, Literatura rzymska. Okres augustowski, Warszawa 1988, s. 21-27.

A. H. M. Jones, The Imperium of Augustus, Journal of Roman Studies 41 (1951) 112–119.

Spotkanie 11:

Zagadnienia: źródła i cele Swetoniusza; jakie są standardowe cechy dobrego (albo złego) cesarza? Czy Swetoniuszowy portret Augusta współgra z propagandowym wizerunkiem własnym cesarza?

Źródło:

Gajus Swetoniusz Trankwillus: Żywoty cezarów: Boski August, Wrocław 1987 (lub inne wydania przekładu J. Niemirskiej – Pliszczyńskiej).

Opracowania:

H. Cytowska – H. Szelest, Literatura rzymska. Okres Cesarstwa, Warszawa 1994, s. 425-431.

D. Wardle, Suetonius on Augustus as God and Man, The Classical Quarterly, 62 (2012) 307–326.

Blok VII Pojmanie i proces Jezusa (spotkania 12-13)

Zagadnienia:

Spotkanie 12 - Podobieństwa i różnice między opisami ewangelistów; cele ewangelistów, gatunek literacki reprezentowany przez ewangelie. Główne nurty w badaniach nad „historycznym Jezusem” od początku XX w. Prezentacja podstawowych serii komentarzy do Pisma Świętego/Nowego Testamentu (wybrane serie zostaną indywidualnie przydzielone do omówienia uczestnikom zajęć na poprzednim spotkaniu)

Spotkanie 13 - Czy biblijne informacje o sądzie Piłata zgadzają się ze współczesną wiedzą o rzymskim sądownictwie w prowincjach? Kto przysłał oddział wojskowy w celu pojmania Jezusa, jaki był skład zbrojnej ekspedycji? Jaka jest rola Sanhedrynu? Pod czyją jurysdykcją powinien być Jezus?

Źródło:

Ewangelie w przekładzie Biblii Tysiąclecia.

Opracowania:

J.S. Kselman, R.D. Witherup, Współczesne studia nad Nowym Testamentem, w: R.E. Brown, J. Fitzmyer, R. E. Murphy (red.), Katolicki komentarz biblijny, Warszawa 2004, s. 1733-1754. (Spotkanie 12)

A.N Sherwin-White, Roman Society and Roman Law in the New Testament, Oxford 1963

(Spotkanie 13, dokładny zakres lektur zostanie przydzielony kilkuosobowym zespołom na poprzednich zajęciach).

R.E. Brown, The Gospel according to John, Anchor Bible 29B, New York 1966, 805-897. (Spotkanie 13).

Blok VIII (zajęcia 14-15) Epigrafika łacińska

Indywidualne opracowanie wskazanej przez prowadzącego ćwiczenia inskrypcji łacińskiej

Podstawowe wprowadzenie do epigrafiki łacińskiej: K. Królczyk, J. Trynkowski, ‘Inskrypcje łacińskie’, w: E. Wipszycka (red)., Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. 1/2: Źrodłoznawstwo starożytności klasycznej, Warszawa 2001, wyd. 2 zmienione, s. 186-252.rony rozumiały swe motywy i zamiary?

Metoda seminaryjna (dyskusja, analiza tekstów źródłowych), krótkie referaty.

Głównym kryterium oceny jest aktywność w dyskusji świadcząca o poziomie przygotowania do zajęć oraz prezentacja zadań indywidualnych/grupowych w trakcie

semestru; jeśli w trakcie semestru zajdzie potrzeba krótkich prac pisemnych, do zaliczenia ćwiczeń niezbędne będzie uzyskanie pozytywnej oceny z każdej z takich prac.

dr hab. Jacek Rzepka, prof. UW