Historia średniowieczna Polski - ćwiczenia [2900-LZ-HSRPL-C]
Semestr zimowy 2023/24
Ćwiczenia,
grupa nr 1
Przedmiot: | Historia średniowieczna Polski - ćwiczenia [2900-LZ-HSRPL-C] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zajęcia: |
Semestr zimowy 2023/24 [2023Z]
(zakończony)
Ćwiczenia [CW], grupa nr 1 [pozostałe grupy] |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Terminy i miejsca:
|
Zajęcia prowadzone z częstotliwością "co dwa tygodnie (nieparzyste)" odbywają się w pierwszym tygodniu od rozpoczęcia cyklu dydaktycznego (np. semestru), a potem co dwa tygodnie. Zajęcia prowadzone z częstotliwością "co dwa tygodnie (parzyste)" odbywają się w drugim tygodniu od rozpoczęcia cyklu dydaktycznego (np. semestru), a potem co dwa tygodnie. Jeśli zajęcia wypadają w dniu wolnym, to nie odbywają się, natomiast nie ma to wpływu na terminy kolejnych zajęć - odbędą się one dwa tygodnie później.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Terminy najbliższych spotkań:
Kliknij w datę by zobaczyć tygodniowy plan z zaznaczonym spotkaniem. |
Wszystkie zajęcia tej grupy już się odbyły - pokaż terminy wszystkich spotkań.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Liczba osób w grupie: | 12 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Limit miejsc: | (brak danych) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zaliczenie: | Zaliczenie na ocenę | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Prowadzący: | Grzegorz Pac | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatura: |
Słowniki łacińskie: - A. Jougan, Słownik kościelny łacińsko-polski (liczne wydania). - J. Sondel, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2006. Odradzam korzystanie ze słownika łaciny klasycznej Kumanieckiego – przy tłumaczeniu tekstów średniowiecznych może prowadzić na manowce. Dodatkowo polecam słownik łacińsko-angielski http://www.archives.nd.edu/words.html - jest on przydatny wówczas, gdy mamy kłopot z ustaleniem formy podstawowej danego wyrazu łacińskiego (który w słowniku tym można wpisać w dowolnej formie). Podręczniki, z których można uzupełnić swoją wiedzę i sprawdzić podstawowe fakty (decyzję o zakresie ich wykorzystania pozostawiam uczestnikom kursu): Stanisław Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002; Tomasz Jurek, Edmund Kyzik, Historia Polski do 1572, Warszawa 2013; Wielka historia Polski, t. 2: Jerzy Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej (VIII w.-1370), Kraków 1999. Obowiązuje lektura literatury wskazanej dla poszczególnych zajęć. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zakres tematów: |
Kultura religijna i polityczna Polski piastowskiej Tematem zajęć będzie kultura religijna Polski piastowskiej i jej związki z kulturą polityczną i ideologią władzy. Założenia wstępne: Znajomość łaciny na poziomie oczekiwanym od studentów historii II roku studiów licencjackich. W wypadkach, gdy tłumaczenia źródeł są dostępne, będą one stanowić podstawę lektury, z możliwością odwołania się – w razie potrzeby – do tekstu łacińskiego. W wypadku, gdy ich nie ma, oczekuję, że uczestnicy przygotują się do tłumaczeń, sprawdzą słówka itd. (indywidualnie lub grupowo – wg uznania). Zasadniczo literatura przedmiotu dostępna jest w języku polskim lub angielskim. W wypadku lektury tekstów źródłowych oczekuję od uczestników zajęć podstawowej wiedzy na temat źródła i jego autora. Pomocą służyć tu może literatura przedmiotu, w tym wstęp do wydania źródła. 1. Sakralnej legitymizacja władzy w Gesta tzw. Galla Anonima Źródła: - Gall Anonim, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, liczne wydania, ks. I, 30-31 oraz „skrót” [początek Kroniki]; ks. II, 18-20; ewentualnie ks. III, 1. - Gall Anonim, Kronika polska, ks. I, rozdz. 1-3. - Gall Anonim, Kronika polska, ks. I, rozdz. 19. Opracowania: - Z. Dalewski, Vivat Princeps in Eternum. Sacrality of Ducal Power in Poland in the Earlier Middle Ages, w: Monotheistic Kingship. The Medieval Variants, red. A. Al.-Azmeh, J.M.Bak, Budapest 2004, s. 215-230 (całość). - J. Banaszkiewicz, Podanie o Piaście i Popielu. Studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi, Warszawa 1986 (2. wyd.: Warszawa 2010), rozdziały: Tradycje dynastyczne jako świadectwa potwierdzające uprzywilejowanie władcy przez siły natury (w wyd. 1986: s. 25-39) oraz Fabuła podania o Piaście: analogie, motyw boga-gościa, postrzyżyny (w wyd. 1986: s. 125-155). 2. Chrześcijański władca i jego powinności Źródła: - Kronika Thietmara, tłum. M.Z. Jedlicki, Poznań 1953 (wyłącznie wydanie z równoległym tekstem łacińskim!), ks. VIII, rozdz. 2 oraz ks. VI, 92. - Epistola Mathildis Suevae oraz miniatura, w: Kodeks Matyldy Księga obrzędów z kartami dedykacyjny, wyd. B. Kürbis i in., Monumenta Sacra Polonorum, t. 1, Kraków 2000, s. 139-145. - Gall Anonim, Kronika polska, ks. III, rozdz. 25. Opracowania: - R. Michałowski, Chrystianizacja monarchii piastowskiej w X-XI wieku, w: Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, t. 1, Struktury kościelno-polityczne, red. Halina Manikowska, Wojciech Brojer, Warszawa 2008, s. 11-49 (całość). - A. Pleszczyński, Niemcy wobec pierwszej monarchii piastowskiej (963-1034). Narodziny stereotypu. Postrzeganie i cywilizacyjna klasyfikacja władców Polski i ich kraju, Lublin 2008, s. 253-282. - Z. Dalewski, Rytuał i polityka. Opowieść Galla Anonima o konflikcie Bolesława Krzywoustego ze Zbigniewem, Warszawa 2005, s. 102-159. 3. Możni i i fundacje religijne Źródła: - Annales Magdeburgenses, wyd. G.H. Pertz, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, t. 16, Hannoverae 1869, pod rokiem 1145, s. 187, wersy 36-47 (dostępne w: https://www.dmgh.de/mgh_ss_16/index.htm#page/(III)/mode/1up - tympanon fundacyjny klasztoru na Piasku (ikonografia i tekst; przedstawienie udostępni prowadzący, tekst z tłumaczeniem w art. Skwierczyńskiego – vide literatura) - Dokument fundacyjny Zbyluta dla klasztoru cysterskiego w Łeknie z roku 1153, wyd. A.M. Wyrwa, Poznań – Gniezno 2016, s. 68-75. Opracowania: - K. Skwierczyński, Fundacje możnowładcze w Polsce XI i XII wieku. Możni i ich fundacje jako problem badawczy, w: Aninarum kultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, t. 1, Struktury kościelno-publiczne, red. H. Manikowska, W. Brojer, Warszawa 2008, s. 63- 93 (passim). - H. Manikowska, Princeps fundator w przedkolonizacyjnym Wrocławiu, w: Fundacje i fundatorzy w średniowieczu i epoce nowożytnej, red. E. Opalisńki, T. Wiślicz, Warszawa 2000, s. 44-49. - J. Dobosz, Dokument fundacyjny klasztoru cystersów w Łeknie, w: Studia i materiały do dziejów Pałuk, t . 1, red. A.M. Wyrwa, Poznań 1989, s. 70-72; 80-81. 4. Biskupi i ich rola Źródła: - Nadanie Dzierżka dla klasztoru w Busku, w: Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej (do połowy XV wieku), red. G. Labuda, B. Miśkiewicz, Poznań 1966, t. 1, s. 129 – 130. - Dokument bp. Pełki dla Buska: Zbiór ogólny przywilejów i spominków mazowieckich, t. 1, red. Jan K. Kochanowski, Warszawa 1919, dok. 165, s. 151-152. - Gall Anonim, Kronika polska, ks. II, rozdz. 49. - Mistrz Wincenty Kadubek, Kronika polska, ks. III, rozdz. 8-9. Opracowania: - J. Dobosz, Monarchia i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII wieku, Poznań 2002, s. 395-398. - Radosław Kotecki, Bishops and the Legitimisation of War in Piast Poland until the Early Thirteenth Century, „Przegląd Historyczny” 111 (2020), z. 3, s. 437-470. 5. Święty w dziejach państwa Źródła: - Gall Anonim, Kronika polska, II, 5-6. - Kanonik Wyszehradzki, w: Kronikarze czescy. Kanonik Wyszehradzki, Mnich Sazawski, tłum. M. wojciechowska, Warszawa 1978, pod rokiem 1126, s. 37-42. - Św. Wojciecha żywot pierwszy, tłum. B. Kürbis, w: W kręgu żywotów świętego Wojciecha, Kraków 1997, rodz. 26-27 (s. 71-73) lub w: Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, Warszawa 1966, rozdz. 26-27 s. 73-78). - Tempore illo, tłum. J. Pleziowa, w: Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski, Warszawa 1987, rozdz. 8-12 (s. 56-64) + wstęp (s. 41-46) lub w: W kręgu żywotów świętego Wojciecha, red. J.A. Spież OP, Kraków 1997, rozdz. 8-12 (s. 186-192) + wstęp (s. 175-177). - denar, brakteat i bulla Bolesława Krzywoustego: ilustracje w art. Kiersnowskiego i Suchodolskiego (vide: opracowania) oraz w: Przemysław Wiszewski, Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), Wrocław 2008, il. 14-20 ( wkładka po s. 368). Opracowania: - Gerard Labuda, Święty Wojciech. Biskup – męczennik, patron Polski, Czech i Węgier, Wrocław 2000, s. 262-274. - M.R. Pauk, Święci patroni a średniowieczne wspólnoty polityczne w Europie Środkowej, w: Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak, Warszawa 2005, s. 237-260 (całość). - Ryszard Kiersnowski, O brakteatach z czasów Bolesława Krzywoustego i roli kultu św. Wojciecha w Polsce (wraz z posłowiem pióra Gerarda Labudy), w: Święty Wojciech w polskiej tradycji historiograficznej, red. Gerard Labuda, Warszawa 1997, s. 312-336 (całość). - Stanisław Suchodolski, Kult św. Wacława i św. Wojciecha przez pryzmat polskich monet z wczesnego średniowiecza, w: Kościół, kultura, społeczeństwo. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych, red. Stanisław Bylina i in., Warszawa 2000, s. 87-102 (całość). - Stanisław Suchodolski, Nowa bulla Bolesława Krzywoustego i problem ołowianych pieczęci w Polsce wczesnośredniowiecznej, „Przegląd Historyczny”, 100 (2009), s. 207-236 (całość). 6. Pobożność „zwykłych ludzi” Źródła: - Płockie zapiski o cudach. Wydanie patrz: D. Brzeziński, B, Leszkiewicz, Zapiski liturgiczne w kodeksie Biblii Płockiej z XII wieku. Studium źródłoznawcze i edycja testu, Płock 2005, s. 35-37 lub Zofia Kozłowska-Budkowa, Płockie zapiski o cudach z r. 1148, „Kwartalnik Historyczny”, 44 (1930), s. 342 - Cuda św. Stanisława, wyd. tłum. J. Pleziowa, „Analecta Cracoviensia”, 11 (1979), s. 68 – 141 (wybrane fragmenty) + wstęp (s. 47-67) (dostępne w: www.mgh-bibliothek.de//dokumente/a/a138141.pdf) lub ewentualnie w: Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski, Warszawa 1987, s. 169 – 233 (wybrane fragmenty) + wstęp (s. 151-156). Opracowania: - Czesław Deptuła, Krąg kościelny Płocki w XII w., „Roczniki Humanistyczne”, 8 (1959), z. 2, s. 42-64. - Zofia Kozłowska-Budkowa, Płockie zapiski o cudach z r. 1148, „Kwartalnik Historyczny”, 44 (1930), s. 341-348. - Krzysztof Skwierczyński, Początki kultu NMP w Polsce w świetle płockich zapisek o cudach z 1148 r., s. 213-240. - Aleksandra Witkowska OSU, Trzynastowieczne miracula św. Stanisława biskupa krakowskiego, w: eadem, Sancti, miracula, peregrinationes. Wybór tekstów z lat 1974-2008, Lublin 2009, s. 212-225. Uwaga: Trudno jest przewidzieć, ile czasu zajmie analiza poszczególnych źródeł, może więc zdarzyć się, że z niektóre z nich będą pominięte; zdecydowanie bardziej zależy nam na dokładnej analizie niż wykorzystaniu wszystkich, zaproponowanych w sylabusie źródeł. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Metody dydaktyczne: |
Analiza źródeł pisanych, ikonograficznych i numizmatycznych; krytyczna analiza literatury przedmiotu; dyskusja pod kierunkiem prowadzącego zajęcia. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Metody i kryteria oceniania: |
Ocena końcowa opiera się na ocenie przez prowadzącego aktywności studenta podczas zajęć. Uczestnik powinien wnosić swój wkład do prowadzonych na zajęciach analiz tekstów i dyskusji, wykazując się zrozumieniem i umiejętnością interpretacji zadanych źródeł (w tym umieć wyjaśnić występujące w źródłach realia, identyfikować pojawiające się w nich osoby, miejsca czy zdarzenia historyczne). Nadto oczekiwana jest znajomość zadanej na zajęcia literatury przedmiotu i umiejętność użycia tej wiedzy w dyskusji. Nie przewiduje się kolokwium końcowego, ale w wyjątkowych, indywidualnych przypadkach prowadzący zastrzega sobie prawo do przeprowadzenia kolokwium ustnego z całości materiału (dotyczy to szczególnie sytuacji, w której ma on wątpliwości, czy dany student zasługuje na zaliczenie). Warunkiem niezbędnym do zaliczenia kursu jest obecność na zajęciach. Dopuszczam opuszczenie 4 zajęć (2 zjazdy). W razie opuszczenia 4 zajęć, dwa zaliczyć trzeba podczas indywidualnego kolokwium (termin do ustalenia z prowadzącym) lub na podstawie eseju na temat zadany przez prowadzącego. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Uwagi: |
prof. Grzegorz Pac |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.