Historia starożytna II [2900-L-HST2] Semestr letni 2024/25
Ćwiczenia, grupa nr 2

Literaturę do zagadnień szczegółowych podaję w rubryce „Zakres tematów”.

Literatura ogólna

Podręczniki:

Cambridge Ancient History (wyd. 2; różne tomy).

M. Carry, H.H. Scullard, Dzieje Rzymu: Od czasów najdawniejszych do Konstantyna, t. 1-2, przekł. J. Schwakopf, Warszawa 1992.

T. J. Cornell, The Beginnings of Rome, Londyn–Nowy Jork 1995.

A. Ziółkowski, Historia powszechna: starożytność, Warszawa 2010.

A. Ziółkowski, Historia Rzymu, Poznań 2004.

Atlasy:

L. M. Piotrowicz, Atlas historii starożytnej, Warszawa 1994.

R. J. A. Talbert (red.), The Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Princeton-Oxford 2000.

Nauki pomocnicze, słowniki

A. Berger, Encyclopedic Dictionary of the Roman Law, Nowy Jork 1953.

Brill’s New Pauly Encyclopaedia of the Ancient World - 20 Volumes with Index.

T. R. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic, t. 1-2, Nowy Jork 1951.

M. Crawford (wyd.), Roman Republican Coinage, t. 1-2, Cambridge.

M. Crawford et al., Roman Statutes, t. 1-2, Londyn 1996.

S. Hornblower, A. Spawforth (redd.), Oxford Classical Dictionary, wyd. 4, Oxford 2012.

J. Rüpke, Fasti Sacerdotum: A Prosopography of Pagan, Jewish, and Christian Religious Officials in the City of Rome, 300 BC to Ad 499, tłum. ang. D. M. B. Richardson, Oxford 2008.

E. M. Steinby (red.), Lexicon topographicum urbis Romae, t. 1-6, 1993-2000.

E. Wipszycka (red.), Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. 1-2: Źródłoznawstwo starożytności klasycznej, wyd. 2, Warszawa 2001.

Zasoby internetowe

Ancient World Mapping Center (AWMC): https://awmc.unc.edu/awmc-interactive/

Coinage of the Roman Republic Online (CRRO): https://numismatics.org/crro/

L’Année philologique - online: https://www.brepols.net/series/APH-O (akces przez https://www.buw.uw.edu.pl/zasoby-online/bazy-online/)

The Digital Augustan Rome: https://www.digitalaugustanrome.org

The Digital Prosopography of the Roman Republic (DPRR): https://romanrepublic.ac.uk

Thesaurus linguae Latinae (TLL): https://thesaurus.badw.de/tll-digital/tll-open-access.html

Library of Latin Texts (LLT) - online: www.brepols.net/series/LLT-O (akces przez https://www.buw.uw.edu.pl/zasoby-online/bazy-online/).

Uwaga! Literatura (źródła i opracowania) podana poniżej przyporządkowana jest blokom tematycznym obejmujących kilka spotkań. Konkretne lektury (z podanej listy) do przeczytania na dane spotkanie podawać będę z zajęć na zajęcia (w sali lub elektronicznie).

1) Zajęcia wstępne

- omówienie kwestii formalno-organizacyjnych; przedstawienie tematyki zajęć; pomoce naukowe historyka starożytnego Rzymu.

UWAGA! Na pierwsze zajęcia proszę o zapoznanie się z bazami internetowymi wskazanymi w rubryce „Literatura”.

2) Sprawa Bacchanaliów (4 spotkania)

Źródła:

Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia Miasta, ks. XXXIX (cała!), tłum. M. Brożek; Senatus consultum de bacchanalibus, w: E. Wipszycka, Wprowadzenie do ćwiczeń z historii starożytnej Grecji i Rzymu, Białystok 1978; zdjęcie inskrypcji: https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lsante02/Bacchanalia/bac_orig.html

Opracowania:

W. Burkert, Starożytne kulty misteryjne, Bydgoszcz 2001, ss. 161-195.

E. Gruen, Studies in Greek Culture and Roman Policy, Leiden 1990, ss. 34–78.

D. Musiał, „Kilka uwag o tzw. sprawie Bachanaliów w Rzymie w 186 r. p.n.e.”, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia, 29 (309), 1996, ss. 47-59.

E. Wipszycka (red.), Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. I/II2, ss. 89-93 (Tytus Liwiusz) i 131-153 (Epigrafika. Wprowadzenie).

A. Ziółkowski, Historia Rzymu, Poznań 2004, ss. 241-297.

Hasła: „auxilium”, „intercessio”, „iudicium populi”, „provocatio”, „quaestiones”, „senatusconsultum”, w: Oxford Classical Dictionary, wyd. 4, Oxford 2012.

Zajęcia I

- Sprawa Bacchanaliów u Liwiusza: generalna rekonstrukcja wydarzeń w narracji Liwiusza; osadzenie wydarzeń na mapie.

Zajęcia II:

- Tytus Liwiusz i jego dzieło; źródła Liwiusza do sprawy Bacchanaliów; ocena wiarygodności elementów przekazu.

Zajęcia III: Senatusconsultum de Bacchanalibus (inskrypcja)

- inskrypcja z Tiriolo: odkrycie, kontekst geograficzny; wspólna lektura i komentarz tekstu inskrypcji; Liwiusz a inskrypcja: punkty zbieżne i rozbieżne.

Zajęcia IV: Próba rekonstrukcji historycznej

- podsumowanie rozważań z zajęć I-III; przedstawienie i krytyka rekonstrukcji współczesnych badaczy; teorie spiskowe w starożytności i współcześnie.

3) Wyzwoleńcy a polityka za późnej Republiki (3 spotkania)

Źródła:

Askoniusz, Komentarze do mów Cycerona (wybrane fragmenty, skan).

Kasjusz Dion, Historia Rzymska, ks. 36, rozdz. 42-44, tłum. I. Ptaszek.

Plutarch z Cheronei, Żywot Cycerona, tłum. M. Brożek.

Aulus Geliusz, Noce Attyckie, ks. 10, rozdz. 30 (skan).

Opracowania:

R. G. Lewis, Asconius: Commentaries on Speeches of Cicero, Oxford, 2007, ss. xi-xxii (skan).

J. Linderski, Państwo a kolegia. Ze studiów nad historią rzymskich stowarzyszeń u schyłku Republiki, Kraków 1961, ss. 7-65.

A. Lintott, The Constitution of the Roman Republic, Oxford 1999, ss. 43-49 (skan).

J. B. Lott, The Neighborhoods of Augustan Rome, Cambridge 2004, ss. 1-60 (skan).

The Digital Prosopography of the Roman Republic: C. Manilius, Cn. Domitius Ahenobarbus.

S. Treggiari, Roman Freedmen during the Late Republic, Oxford 1969, ss. 37-52 (Libertini in Public Law); 162-177 (Politics: Ordo libertinus; the Collegia).

E. Wipszycka (red.), Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. I/II2, ss. 83-85 (Kasjusz Dion) i 99-101 (Plutarch).

A. Ziółkowski, Historia Rzymu, ss. 298-359.

Zajęcia I-II: lex Manilia de libertinorum suffragiis

- kontekst historyczny; charakterystyka źródeł do ustawy Maniliusza; ustawa Maniliusza: rekonstrukcja wydarzeń; status prawno-społeczny wyzwoleńców za Późnej Republiki; legislacja późnorepublikańska: aspekty konstytucyjne i polityczne.

Zajęcia III: Senatusconsultum de collegiis

- senatusconsultum: datacja, zakres działania, sens uchwalenia; proces polityczny w Rzymie lat 60. p.n.e.

4) Pokój w ideologii nowego reżimu (3 spotkania)

Źródła:

Res Gestae Divi Augusti, w: A.S. Chankowski (red.), Wybór źródeł do historii starożytnej, Warszawa 1995; Ara Pacis Augustae (różne reprodukcje).

Opracowania:

A. Claridge, Altar of the Augustan Peace, w: Idem, Rome, an Oxford Archaeological Guide, Oxford 2010, ss. 207-213.

E. Panofsky, Studia z historii sztuki, Warszawa, 1971, ss. 11-32.

S. Weinstock, Pax and the ‘Ara Pacis’, The Journal of Roman Studies 50, ss. 44-58 [skan].

The Digital Augustan Rome: „Ara Pacis Augustae” + obiekty znajdujące się w jej najbliższym otoczeniu.

A. Ziółkowski, Historia Rzymu, Poznań 2004, ss. 360-400 i 449-68.

P. Zanker, August i potęga obrazów, Poznań 1999, ss. 107-141.

Zajęcia I-II

- Ara Pacis: podstawy identyfikacji; kontekst topograficzny; analiza ikonograficzna.

Zajęcia III:

- analiza ikonologiczna; „propaganda” w starożytnym Rzymie; Pax Augusta a Pax Romana

5) Prześladowania chrześcijan (3 spotkania)

Źródła:

Tacyt, Roczniki, ks. XV, rozdz. 33-47 tłum. S. Hammer.

Korespondencja Pliniusza Młodszego i Trajana, w: E. Wipszycka, Wprowadzenie do ćwiczeń z historii starożytnej Grecji i Rzymu, Białystok 1978, ss. 155-156.

Opracowania:

M. Cytowska, H. Szelest, Literatura rzymska. Okres cesarstwa, Warszawa 1992, ss. 432-444 (Pliniusz Młodszy).

A.N. Sherwin-White, The Letters of Pliny, Oxford 1966, ss. 691-712 (skan).

E. Wipszycka, „Państwo rzymskie a chrześcijaństwo do początków IV wieku”, w: Starożytny Rzym we współczesnych badaniach, Kraków 1994, ss. 149-190.

E. Wipszycka (red.), Vademecum…, ss. 115-119 (Korneliusz Tacyt)

A. Ziółkowski, Historia Rzymu, ss. 400-448; 497-507.

Zajęcia I

- prześladowanie za Nerona w optyce Tacyta i Swetoniusza;

- chrześcijańskie odium humani generis.

Zajęcia II-III

- korespondencja jako źródło historyczne;

- reskrypt cesarza jako źródło prawa;

- wczesne prześladowania: przyczyny, mechanizmy, charakterystyka.

6) Zajęcia końcowe

- wypełnianie ankiet; wystawianie ocen.

Przedmiotem zajęć jest krytyka i analiza tekstów źródłowych ilustrujących wybrane problemy z zakresu historii starożytnej. Zajęcia prowadzone są w formie dyskusji pomiędzy ich uczestnikami.

Zadaniem prowadzącego jest krótkie wprowadzenie kwestii będącej przedmiotem zajęć, określenie problemów badawczych, moderowanie dyskusji i podsumowanie jej wyników.

Zadaniem studentów jest uprzednie przygotowanie się do zajęć polegające na zapoznaniu się z określonymi w sylabusie tekstami źródłowymi oraz poświęconymi im opracowaniami naukowymi i aktywny (oraz w miarę możliwości twórczy) udział w moderowanej przez prowadzącego dyskusji.

Dla ambitnych przewidywane są referaty-sprawozdania z literatury przedmiotu.

W drugiej części semestru odbędzie się kolokwium ze znajomości mapy świata starożytnego.

Podstawowym warunkiem zaliczenia zajęć jest obecność (lub odrobienie nieobecności na dyżurze, ale nie więcej niż trzech nieobecności). Drugim warunkiem sine qua non jest zaliczenie kolokwium z mapy Italii i Imperium Romanum (L. Piotrowicz, Atlas historii starożytnej).

Oceniane będą:

- przygotowanie do zajęć i aktywność uczestników w prowadzonej podczas zajęć dyskusji;

- referaty ze współczesnej literatury przedmiotu.

W razie wątpliwości dotyczących oceny (szczeg. przy niewielkiej aktywności uczestnika w dyskusji) prowadzący może dokonać indywidualnego przepytania uczestnika podczas dyżuru z części materiału opracowywanego w trakcie zajęć.

dr Jakub Gruchalski