Historia starożytna II [2900-L-HST2] Semestr letni 2024/25
Ćwiczenia, grupa nr 6

Dla każdego autora (tekstu źródłowego) omawianego na zajęciach proszę sprawdzać informacje o nim w E. Wipszycka (red)., Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. 1/2: Źrodłoznawstwo starożytności klasycznej, Warszawa 2001.

W przygotowaniu faktograficznym na zajęcia punktem wyjścia do rozmów na zajęciach będą odpowiednie chronologicznie partie następujących podręczników:

1. Epoka hellenistyczna i rzymski podbój świata greckiego:

Errington M., Historia świata hellenistycznego, Kraków 2010.

lub

Wipszycka E., Bravo B., Historia starożytnych Greków t. 3, wyd. 2, Warszawa 2010.

2. Sprawy stricte rzymskie:

Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2004.

Atlasy:

H.E. Stier, E. Kirsten, Westermanns grosser Atlas zur Weltgeschichte, Braunschweig 1957 (i późniejsze, w tym licencyjne wydania – to podstawowy atlas używany na naszych zajęciach)

H. Bengtson, Grosser historischer Weltatlas der Bayerischen Schulbuch-Verlag, Muenchen 1953 (i późniejsze wydania).

L. Piotrowicz, Atlas historii starożytnej (wiele wydań);

R.J.A. Talbert (red.), The Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Princeton 2000.

Encyklopedie:

R. Kulesza (red.), Słownik kultury antycznej, Warszawa 2012.

Pauly – Wissowa;

Der Neue Pauly;

Der Kleine Pauly;

Lexikon der Alten Welt (Gigon);

Oxford Classical Dictionary;

The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome.

Spotkanie 1. Zajęcia wstępne: koncepcja zajęć, podstawowe narzędzia pracy.

Blok I: Źródła do dziejów wczesnej epoki hellenistycznej

Spotkania 2-3: Skróty i wypisy jako źródła historyczne: dwa kodeksy z omówieniem "Dziejów po Aleksandrze Wielkim" w Bibliotece Focjusza.

Zagadnienia:

- Stan zachowania źródeł do epoki po śmierci Aleksandra Wielkiego.

- Jaki jest stosunek tzw. fragmentów do tekstu oryginalnego? Co może znaczyć dysproporcja między szczegółowością Deksipposa i Arriana u Focjusza? Żródła Arriana i Dekspposa? Wartość wyciągów Focjusza jako źródeł do dziejów epoki diadochów.

Źródła:

Flawiusz Arrian, Dzieje po Aleksandrze Wielkim (Focjusz, Biblioteka t.1, kodeks 92, przekład O. Jurewicza);

Deksippos z Aten, Dzieje po Aleksandrze Wielkim (Focjusz, Biblioteka t.1, kodeks 82, przekład O. Jurewicza);

Opracowania:

Spotkanie 2:

P. Brunt, "On Historical Fragments and Epitomes", Classical Quarterly NS 30, 1980, 477-494.

P. Janiszewski, K. Stebnicka, E. Szabat, Sofisci i retorzy greccy w Cesarstwie Rzymskim (I-VII w.), Warszawa 2011, s. 123-125.

Spotkanie 3: E. Will, The Succession to Alexander, w: CAH VII 12, s. 23-39.

Spotkania 4-5 Tyrani w Atenach po śmierci Aleksandra Wielkiego

Zagadnienia:

- źródła informacji Diogenesa Laertiosa. Czy reformy Demetriusza z Faleronu były realizacją postulatów filozoficznych Perypatu? Ocena rządów Demetriusza w dziele Diogenesa: tyrania, demokracja arystokracja? (spotkanie 4).

- charakter kronik olimpijskich; różnice między konstytucyjnym a pozaprawnym przywództwem w Atenach na przykładzie Lacharesa; powinności i obowiązki urzędników w hellenistycznych Atenach (spotkanie 5).

Źródła: Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, ks. V, roz. 5 (Demetriusz z Faleronu) (na spotkanie 4); Anonymous Olympiad Chronicle, BNJ 257a

Opracowanie: C. Habicht, Hellenistic Athens , Princeton 1997, s. 36-66 (spotkanie 4); komentarz do BNJ 257a (spotkanie 5).

Blok II Polis grecka między monarchami hellenistycznymi a Rzymem (spotkania 6-7)

Zagadnienia: rola źródeł epigraficznych w odtwarzaniu dziejów politycznych II w. przed Chr.; na ile Rzym zaakceptował sposób funkcjonowania miast wypracowany w czasach monarchii hellenistycznych?; czy miasta hellenistyczne cieszyły się realną wolnością pod panowaniem monarchów/Rzymian? (spotkanie 6); wzorzec obywatela w polis hellenistycznej, charakter ustrojowy polis hellenistycznej (spotkanie 7)

Źródła: Polibiusz, Historie, uchwała ku czci Menasa z Sestos (Orientis Graeci Inscriptones Selectae 339, tł. B. Bravo, w: Wybór źródeł do dziejów starożytnej Grecji i hellenizmu, red. A. Mączakowa, Warszawa 1979)

Opracowania: A.S. Chankowski, Miasta pozbawione autonomii, podległe, opodatkowane. Uwagi o stosunkach polis-król w epoce hellenistycznej, Przegląd Historyczny 87 (1996), s. 207 – 225 (spotkanie 6)

S. Dmitriev, City Government in Hellenistic and Roman Asia Minor, Oksford 2005, 34-63 albo M. Wörrle, "Vom tugendsamen Jüngling zum 'gestressten' Euergeten: Überlegungen Bürgerbild hellenistischer Ehrendekrete." w: red. M. Wörrle i P. Zanker, Stadtbild und Bürgerbild im Hellenismus, Monachium: 1995, s. 241-250 (dla czytających po niemiecku) (spotkanie 7).

Blok III: Działalność braci Grakchów

Spotkanie 7: Źródła do dziejów Grakchów

Zagadnienia: Dlaczego Grecy poruszali tematy stricte rzymskie? Jakie cele przyświecały Plutachowi, a jakie Appianowi? Czy żywoty Plutarcha należy traktować na równi z pracami historyków antycznych? Czy autorzy czasów Cesarstwa rozumieli funkcjonowanie Republiki Rzymskiej w II w. przed Chr.?

Źródła:

Plutarch, Żywoty Tyberiusza i Gajusza Grakchów (przekład M. Brożka); Appian, Historia rzymska, ks. XIII (Wojen Domowych ks. I).

Opracowania:

T. Łoposzko, Historia społeczna republikańskiego Rzymu, Warszawa 1987, s. 223-249;

G. Alföldy, Historia społeczna starożytnego Rzymu, Poznań 1991, s. 98-132.

Spotkania 8-9: Prawo i bezprawie w działaniach stron konfliktu w dobie działalności Grakchów

Zagadnienia: Natura stronnictw w Rzymie. Kompetencje urzędników i senatu. Czy na podstawie zachowanych źródeł możemy ponad wszelką ocenić intencje stron sporu? Czy działania Grakchów mieściły się w granicach prawa? Tradycji rzymskiej? Czy działania senatorów przeciwko

Grakchom były zgodne z / mogły być usprawiedliwiane prawem i zwyczajem?

Źródła:

Jak wyżej.

Opracowania:

Jak wyżej +

A. Lintott, The Constitution of the Roman Republic, Oxford 1999, s. 94-131 (zajęcia 8);

J. Linderski, Śmierć Tyberiusza Grakcha, Poznań 1997 (zajęcia 9).

Blok IV Organizacja i funkcjonowanie prowincji rzymskiej na Zachodzie: casus Brytanii (spotkania 10-11)

Zagadnienia: Jaki gatunek literacki reprezentuje żywot Agrykoli, stosunek żywotu do informacji w dziele stricte historycznym; związki Tacyta i Agrykoli, wiarygodność informacji o podboju Brytanii u Tacyta, organizacja Brytanii w początkach prowincji i rola władców celtyckich, romanizacja wyspy.

Źródła: Tacyt, Roczniki + Agrykola; wybrane inskrypcje, w tym inskrypcja Tyberiusza Klaudiusza Kogidubnusa (Roman Inscriptions of Britain 91) i tabliczki z Vindolandy (Tablet no. 343)

Opracowania: P. Salway, Roman Britain, Oksford 1981; A Barrett (1979), "The Career of Tiberius Claudius Cogidubnus", Britannia 10 (1979) s. 227–242; K. Królczyk, J. Trynkowski, Inskrypcje łacińskie, w: Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Źródłoznawstwo starożytności klasycznej, red. E. Wipszycka, t. I/II, wyd. 2 zmienione, Warszawa 2001, s. 186-252.

Blok V Pojmanie i proces Jezusa (spotkania 12-13)

Zagadnienia:

Spotkanie 12 - Podobieństwa i różnice między opisami ewangelistów; cele ewangelistów, gatunek literacki reprezentowany przez ewangelie. Główne nurty w badaniach nad „historycznym Jezusem” od początku XX w. Prezentacja podstawowych serii komentarzy do Pisma Świętego/Nowego Testamentu (wybrane serie zostaną indywidualnie przydzielone do omówienia uczestnikom zajęć na poprzednim spotkaniu)

Spotkanie 13 - Czy biblijne informacje o sądzie Piłata zgadzają się ze współczesną wiedzą o rzymskim sądownictwie w prowincjach? Kto przysłał oddział wojskowy w celu pojmania Jezusa, jaki był skład zbrojnej ekspedycji? Jaka jest rola Sanhedrynu? Pod czyją jurysdykcją powinien być Jezus?

Źródło:

Ewangelie w przekładzie Biblii Tysiąclecia.

Opracowania:

J.S. Kselman, R.D. Witherup, Współczesne studia nad Nowym Testamentem, w: R.E. Brown, J. Fitzmyer, R. E. Murphy (red.), Katolicki komentarz biblijny, Warszawa 2004, s. 1733-1754. (Spotkanie 12)

A.N Sherwin-White, Roman Society and Roman Law in the New Testament, Oxford 1963

(Spotkanie 13, dokładny zakres lektur zostanie przydzielony kilkuosobowym zespołom na poprzednich zajęciach).

R.E. Brown, The Gospel according to John, Anchor Bible 29B, New York 1966, 805-897. (Spotkanie 13).

Blok VI (zajęcia 14-15) Epigrafika łacińska

Indywidualne opracowanie wskazanej przez prowadzącego ćwiczenia inskrypcji łacińskiej

metoda seminaryjna (dyskusja, analiza tekstów źródłowych), krótkie referaty

Głównym kryterium oceny jest aktywność w dyskusji świadcząca o poziomie przygotowania do zajęć oraz prezentacja zadań indywidualnych/grupowych w trakcie semestru; jeśli w trakcie semestru zajdzie potrzeba krótkich prac pisemnych, do zaliczenia ćwiczeń niezbędne będzie uzyskanie pozytywnej oceny z każdej z takich prac.

prof. Jacek Rzepka