Historia średniowieczna powszechna [2900-L-HSRPW] Semestr zimowy 2024/25
Ćwiczenia, grupa nr 1

Literatura (lektury główne i uzupełniające):

J. Banaszkiewicz, Zabić Boga! Saxo Gramatyk o niszczeniu przez Duńczyków w 1168 r rugijskich świątyń Arkony i Gardźca. Povjest’ vremennych let i historia zagłady Peruna za panowania Włodzimierza Wielkiego, w: Idem, Takie sobie średniowieczne bajeczki, Kraków 2012, s. 321 – 360.

Christianization and the Rise of the Christian Monarchies, red. N. Berend, Cambridge 2007

R. Flierman, Religious Saxons: paganism, infidelity and biblical punishment in the Capitulatio de partibus Saxoniae, w: Religious Franks. Religion and Power in the Frankish Kingdoms: Studies in Honour of Mayke de Jong, Manchester 2016, s. 181-201.

I.Hen, Charlemagne’s Jihad, „Viator” 37, 2006, s. 33 - 51

R. McKitterick, Charlemagne. The Formation of a European Identity, Cambridge 2008.

R. McKitterick, Królestwa Karolingów. Władza – konflikty - kultura, tłum. M. Wilk, B. Hlebowicz, Warszawa 2011

R. Michałowski, Chrystianizacja Saksonii, w: Chrystianizacja „Młodszej Europy”, red. J. Dobosz, J. Strzelczyk, M. Matla, Poznań 2016, s. 19 - 39

R. Michałowski, Post dziewięciotygodniowy w Polsce Chrobrego. Studium z dziejów polityki religijnej pierwszych Piastów, Kwartalnik Historyczny 109, 2002, s. 5 – 40.

R. Meens, With one foot in the font: the failed baptism of the Frisian king Radbod and the 8th-century discussion about the fate of unbaptized forefathers, w: Early medieval Ireland and Europe: chronology, contacts, scholarship. Festschrift for Dáibhí Ó Cróinín, red. M. Padraic, Turnhout 2014, s. 577-596

K. Modzelewski, Barbarzyńska Europa, Warszawa 2004, s. 49 – 116

M. R. Pauk, ”Ergo meum maximum et primum sit decretum” Prawo kanoniczne i sądownictwo kościelne w tzw. Dekretach księcia Brzetysława I, w: Pravní kutura středověku, red. M. Nodl, P. Węcowski, Praha 2016, s. 27 - 44

M. R. Pauk, Święci patroni i średniowieczne wspólnoty polityczne w Europie Środkowej, w: Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. J. Pysiak, A. Pieniądz – Skrzypczak, Warszawa 2005, s. 237 – 260.

I. Rembold, Conques and Christianization. Saxony and the Carolingian World, 772 – 888, Cambridge 2018.

J. Strzelczyk, Longobardowie. Ostatni z wielkiej wędrówki ludów (V – VIII wiek), Warszawa 2014, zwł. s. 91 – 105 i 163 – 178.

I. Wood, The Missionary Life. Saints and the Evangelization of Europe 400 – 1050, Harlow 2001

1. Wyobrażenia o genezie wspólnot politycznych – sacrum i władza we wczesnym średniowieczu

a) Mit etnogenetyczny Longobardów

Origo gentis Langobardorum i Edictum Rothari, w: Le leggi dei Longobardi. Storia, memoria e diritto di un popolo germanico, wyd. C. Azzara, S. Gasparri, Roma 2005, s. 4 – 9 i 14 - 16

Paweł Diakon, Historia rzymska. Historia Longobardów, tłum. I. Lewandowski, Warszawa 1995, s. 201, 204 – 206,

Lit: K. Modzelewski, Barbarzyńska Europa, Warszawa 2004, s. 49 – 116; J. Strzelczyk, Longobardowie. Ostatni z wielkiej wędrówki ludów (V – VIII wiek), Warszawa 2014, zwł. s. 91 – 105 i 163 – 178.

2. Sasi w VIII – IX w. – podbój, chrystianizacja i nowa tożsamość

a) Kapitularz dla kraju Sasów – karolińskie ustawodawstwo “stanu wyjątkowego”?

Capitulatio de partibus Saxoniae, w: Leges Saxonum et Thuringorum, wyd. C. Frh. von Schwerin, MGH Fontes iuris Germanici, Hannoverae – Lipsiae 1918, s. 37 – 44.

b) Przemoc religijna i jej krytycy:

List Alkuina do biskupa salzburskiego Arnona (796), w: MGH Epistolae Karolini aevi t. 2, ed. E. Dümmler, Berolini 1895, nr 107.

c) Nowa tożsamość gentis Saxonum

Rudolf i Meginhard z Fuldy, Translatio sancti Alexandri, (przekład: Teka Historyka 42, 2011, s. 222 – 240)

3. Władza monarsza, chrystianizacja i przemoc na obszarze „młodszej Europy”: Skandynawia i Europa Środkowa X – XII w.

a) Anatomia zmiany religijnej - władcy i chrześcijaństwo

Saga o Hakonie Dobrym, w: Snorri Sturluson, Heimskringla, t. 1, opr. A. Waśko, J. Morawiec, Kraków 2019, r. 121 – 158 ( w szczególności rozdz. 1, 13 – 19)

Powieść minionych lat, tłum. F. Sielicki, Wrocław 1999, r. 31,

36, 42, 43, 45, 46, 48.

Kronika Thietmara, wyd. M. Z Jedlicki, Poznań 1953, ks. VIII, 1 –

b) Normy chrześcijańskie i ustawodawstwo monarsze XI w.

Decreta S. Stephani Regis, w: Decreta Regni Mediaevalis Hungariae, t. 1, wyd. J. Bak i in., Idyllwild 1999 :lib. I cap. 5, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 19; lib. II, cap. 1, 20.

Cosmae Pragensis Chronica Boemorum, MGH SRG, ser. nova, t. 2, wyd. B. Bretholz, Berolini 1923 (II wyd. 1955), lib. 2, cap. 4, s. 85 – 88 (do wersu 10), lib.III, cap.1, s. 160 – 161 [Przekład: Kosmasa Kronika Czechów, przeł. M. Wojciechowska, Warszawa 1968 (II. wyd. 2006)]

c) Podbój i chrystianizacja Słowian Połabskich w XII w.

Odezwa krucjatowa arcybiskupa magdeburskiego Adelgoza z 1105 r. w: Urkunden und erzählende Quellen zur Deutsche Ostsiedlung im Mittelalter, red. H. Helbig, L. Weinrich, Darmstadt 1975, nr 19, s. 96 – 102

Helmolda Kronika Słowian, tłum. J. Matuszewski, Warszawa 1974, r. 80 - 84 (o biskupie oldenburskim Geroldzie) i r. 108 (o zdobyciu Rugii przez Duńczyków)

Zajęcia warsztatowe poświęcone lekturze i wszechstronnej analizie tekstów źródłowych, uzupełnionej lektura opracowań naukowych, moderowana dyskusja. Podstawowym warunkiem zaliczenia jest regularne przygotowanie do zajęć i czynne uczestnictwo w dyskusji. Dopuszczalna jedna nieobecność bez konieczności zaliczenia, oraz druga z wymogiem zaliczenia na dyżurze.

prof. Marcin Pauk