Chrześcijaństwo na Rusi średniowiecznej [2900-L-CHRŚ] Semestr zimowy 2024/25
Konwersatorium, grupa nr 1

1.Ruś Kijowska – wprowadzenie do tematu i specyfiki badań

Opracowania:

Słownik Starożytności Słowiańskich: Ruś (tom IV cz. II, s. 587-595).

Y. Shchapov, State and Church in Early Russia. 10th-13th centuries, New Rochelle 1993, s. 25-34.

J. Shepard, Rus’, w: Christianization and the rise of chirstian monarchy, red. N. Berend, Cambridge 2007, s. 369-410.

2. Antyczne tradycje chrześcijańskie na Rusi – apostolskość w Powieści lat minionych

źródła:

Powieść minionych lat, tłum. i opr. F. Sielicki, Wrocław 1999 (lub dowolne inne wydanie tłumaczenia Sielickiego), rozdziały: 1-3, 11.

opracowania:

R. Michałowski, Ranga stolic biskupich we wczesnym średniowieczu i jej podstawy sakralne. Wybrane zagadnienia, w: A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak (red.), Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, Warszawa 2005, s. 191-202.

F. Sielicki, Powieść minionych lat. Povest' vremennyh let. Charakterystyka historycznoliteracka, Wrocław 1968, s. 1-43, 62-86.

Słownik starożytności słowiańskich: Powieść doroczna (tom IV cz. I, s. 259), Nestor, mnich kijowski (tom III, s. 365).

И. Чичуров, „Хождение апостола Андрея” в византийской и древнерусской литературной традиции, w: The Legacy of saints Cyril and Methodius to Kiev and Moscow, red. A. Tachiaos, Thessaloniki, 1992, s. 195-213.

3. Reforma pogańska Włodzimierza Wielkiego i chrzest Rusi

źródła:

Powieść minionych lat, rozdziały: 17-21, 24, 28, 31, 33, 38-41, 43, 45.

opracowania:

J. Banaszkiewicz, Zabić Boga! Saxo Gramatyk o niszczeniu przez Duńczyków w 1168 r rugijskich świątyń Arkony i Gardźca. Povjest’ vremennych let i historia zagłady Peruna za panowania Włodzimierza Wielkiego, w: tenże, Takie sobie średniowieczne bajeczki, Kraków 2012, s. 321 – 360.

H. Łowmiański, Religia Słowian i jej upadek (w. VI – XII), Warszawa 1986, s. 239-254.

M. Homza, Mulieres suadentes - persuasive women: female royal saints in medieval East Central and Eastern Europe, tłum. M. Fedorova, Leiden 2017, s. 8-32, 143-156.

4. Monaster Kijowsko-Pieczerski jako najważniejszy ośrodek monastyczny Rusi

źródła:

Żywot Teodozjusza Pieczerskiego.

Pateryk Kijowsko-Pieczerski, w: L. Nodzyńska, Pateryk Kijowsko-Pieczerski, czyli opowieści o świętych ojcach w pieczarach kijowskich położonych, Wrocław 1993, słowa: 1-4, 6-7.

Powieść minionych lat, rozdziały: 55, 64, 65.

opracowania:

L. Nodzyńska, Pateryk Kijowsko-Pieczerski, czyli opowieści o świętych ojcach w pieczarach kijowskich położonych, Wrocław 1993, s. 13-73.

R. Michałowski, Święta moc fundatora klasztoru (Niemcy XI-XII wieku), Kwartalnik Historyczny R.91 1984 nr 1, s. 3-24.

Y. Shchapov, State and Church in Early Russia. 10th-13th centuries, New Rochelle 1993, s. 154-170.

5. Kościół ruski a chrześcijaństwo łacińskie

źródła:

Świętego ojca naszego Teodozjusza słowo o wierze chrześcijańskiej i o łacińskiej .

Powieść minionych lat, rozdziały: 33, 38.

List Nikifora, metropolity kijowskiego o łacinnikach do księcia Włodzimierza, syna Wsiewołoda, syna Jarosława.

Umowa kupców nowogrodzkich z wybrzeżem gotlandzkim, Lubeką i miastami niemieckimi o pokoju i handlu (1263 r.).

opracowania:

Y. Shchapov, State and Church in Early Russia. 10th-13th centuries, New Rochelle 1993, s. 200-210.

Słownik starożytności słowiańskich: Nicefor, metropolita rus. (tom III, s. 369)

А. Лаушкин, Русь и соседи: история этноконфессиональных представлений в древнерусской книжности XI–XIII вв., Moskwa 2019, s. 5-42.

Г. Баранкова, Антилатинские послания митрополита Никифора: лингвистический и текстологический аспекты исследования, Лингвистическое источниковедение и история русского языка, (1) 2002–2003, s. 317–359 (interesują nas tylko strony 317-322).

6. Religijność ludowa

Dyskusja na temat książki: B. Uspienski, Kult św. Mikołaja na Rusi, tłum. E. Janus, M. Mayenowa, Z. Kozłowska, Lublin 1985.

źródła:

Kazanie pewnego męża miłującego Chrystusa, gorliwego w wierze.

Gramoty brzozowe, nr: 203, 206, 419, 715, 727, Торж. 17, 915-И, 1022, Смол. 10

opracowania:

Słownik starożytności słowiańskich: Słowo Chrystolubca (tom V, s. 300), gramoty nowogrodzkie na korze brzozowej (tom II, s. 151)

J. Dynda, Slovanské pohanství ve středověkých ruských kázáních, Praga 2019, s. 32-42.

А. Зализняк, Древненовгородский диалект, Moskwa 2004, s. 15-21.

7. Antoni Rzymianin – eks-kupiec w monasterze czy zachodnioeuropejski dysydent na Rusi?

źródła:

Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji, w: Z. Brzozowska, I. Petrov (tłum i opr.), Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji. Unikatowy zabytek piśmiennictwa staroruskiego i jego polski przekład, Łódź 2019, zapiski na lata: 6625 (1117/18), 6627 (1119/20), 6633 (1125/26), 6635 (1127/28), 6639 (1131/32), 6655 (1147/48).

Gramota kupiecka Antoniego Rzymianina.

Gramota duchowa Antoniego Rzymianina.

Żywot Antoniego Rzymianina.

opracowania:

Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji. Unikatowy zabytek piśmiennictwa staroruskiego i jego polski przekład, Z. Brzozowska, I. Petrov (tłum i opr.), Łódź 2019, s. XX-XXIV (wstęp).

Słownik starożytności słowiańskich: Nowogród Wielki (tom III, s. 421-425), Latopisarstwo Nowogrodu Wielkiego (tom III, s. 27-28).

В. Янин, Грамоты Антония Римлянина и их датирование, w: tenże, Очерки комплексного источниковедения: Средневековый Новгород, Moskwa 1977, s. 40-59.

Православная энциклопедия: Антоний Римлянин (BUW: BX230.P73 2000 t.2, s. 675-677 lub online).

Zakres tematów:

1.Ruś Kijowska – wprowadzenie do tematu i specyfiki badań.

2. Antyczne tradycje chrześcijańskie na Rusi – apostolskość w Powieści lat minionych.

3. Reforma pogańska Włodzimierza Wielkiego i chrzest Rusi.

4. Monaster Kijowsko-Pieczerski jako najważniejszy ośrodek monastyczny Rusi.

5. Kościół ruski a chrześcijaństwo łacińskie.

6. Religijność ludowa.

7. Antoni Rzymianin – eks-kupiec w monasterze czy zachodnioeuropejski dysydent na Rusi?

Metody dydaktyczne:

wspólna analiza tekstów źródłowych, dyskusja nad poglądami zawartymi w literaturze przedmiotu, metoda porównawcza z wykorzystaniem wiedzy studentów na temat historii państw Europy łacińskiej w średniowieczu, przygotowanie i odczyt krótkiego referatu

Metody i kryteria oceniania:

Podstawą oceny jest całość aktywności na zajęciach (udział w dyskusji, znajomość zadanych lektur, posiadanie egzemplarza tekstu źródłowego w postaci fizycznej lub cyfrowej). Częścią przygotowania do zajęć jest również odszukanie i gruntowne zapoznanie się z wyznaczonymi hasłami ze Słownika starożytności słowiańskich. Każdy ze studentów ma możliwość przygotowania krótkiego referatu (5-10 minut) na wyznaczony przez prowadzącego temat, co również będzie uwzględniane przy ocenie.

Student ma prawo do opuszczenia 3 zajęć: pierwsza nieobecność nie powoduje żadnych skutków, materiał z każdych kolejnych opuszczonych zająć winien być zaliczony na dyżurze. Przekroczenie liczby dopuszczalnych nieobecności skutkuje skreśleniem z listy uczestników zajęć.

mgr Grzegorz Garbuz