Seminarium dziedzinowe - społeczne [3700-AL-SEMSPO] Rok akademicki 2024/25
Seminarium, grupa nr 1

Spis lektur wyznacza ogólny kierunek problematyki zajęć. Prowadzący nie wykluczają, że lektury mogą być uzupełniane bądź zmieniane w toku trwania zajęć.

Boym S., Common Places. Mythologies of Everyday Life in Russia, Cambridge-London 1994: Harvard University Press.

M. Buchowski et al. (eds.), Poland beyond communism: transition in critical perspective, Fribourg 2001: Fribourg University Press.

Burawoy, M., & Verdery, K. (1999). Uncertain transition: Ethnographies of change in the postsocialist world. Rowman & Littlefield.

Caldwell M., Dunn E. (eds.), Food and Everyday Life in the Postsocialist World, Bloomington & Indianapolis 2009: Indiana University Press,

Dunn E., Prywatyzując Polskę, przeł. P. Sadura, Warszawa 2008: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Hann Ch. (ed.), Postsocialism: Ideas, Ideologies and Practices in Eurasia, London 2002: Routledge.

Humphrey C., Koniec radzieckiego życia: ekonomie życia codziennego po socjalizmie, Kęty 2010: Wydawnictwo Marek Derewiecki.

Kieżun W., Patologia transformacji, Warszawa 2012: Wydawnictwo Poltext.

Kochanowicz, J. (2006). Backwardness and modernization: Poland and Eastern Europe in the 16th-20th centuries. Ashgate Variorum.

Koczanowicz L, Polityka czasu. Dynamika tożsamości w postkomunistycznej Polsce, Wrocław 2009: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.

Mandel, R., & Humphrey, C. (eds.). (2002). Markets and moralities: Ethnographies of postsocialism. Berg.

Piątkowski M., Europejski lider wzrostu: polska droga od ekonomicznych peryferii do gospodarki sukcesu Warszawa 2019: Wydawnictwo Poltext.

Rakowski T., Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy: etnografia człowieka zdegradowanego, Gdańsk 2009: Słowo/Obraz Terytoria.

Ries N., Potato Ontology. Surviving Postsocialism in Russia, “Cultural Anthropology”, Vol. 24, Issue 2, 2009, pp. 181-212.

Savchenko A., Belarus: a perpetual borderland, Leiden 2009: Brill.

Snyder, T., Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569 - 1999, New Haven 2003: Yale Univ. Press.

Starkman R.A. (ed.), Transformations of the new Germany, New York 2006: Palgrave Macmillan.

Szczygieł M., 100/XX : antologia polskiego reportażu XX wieku. T. 2, 1966-2000, Wołowiec 2014: Wydawnictwo Czarne.

Szczygieł M., 100/XX+50 : antologia polskiego reportażu XX wieku. T. 3, 1910-2000, Wołowiec 2015: Wydawnictwo Czarne,

Verdery K., What was socialism, and what comes next?, Princeton 1996: PUP.

Ost D.

Podcastex - podcast o latach 90. i 00.

Przybyszewski B., Witkowski M., Podcastex. Polskie milenium, W.A.B. 2023.

Dukaj J., Wyobraźnia po prawej stronie, Felietony WP

Krawczyk S., Gust i prestiż. O przemianach polskiego świata fantastyki, WN Scholar 2022.

Napiórkowski M. et al., 1989. Pozytywny mit, Znak 2024.

Sierakowska J., Nikt nie słucha. Reportaże o disco polo, Wydawnictwo Poznańskie 2019.

Wróbel A., Lata 90. Sentymenty (ebook, self-published)

Appignanesi R., Postmodernizm od podstaw, Emblemat 2001.

Bujas P., Stanek Ł., Postmodernizm jest prawie w porządku. Polska architektura po socjalistycznej globalizacji, Fundacja Bęc Zmiana 2012.

Mokrzycki E. Bilans niesentymentalny, Warszawa 2001

Śpiewak P. (red.) Spór o Polskę 1989. Wybór tekstów prasowych. Warszawa 2005.

Śpiewak P. Pamięć po komunizmie, Gdańsk 2001.

Staniszkis J. Postkomunizm: próba opisu. Gdańsk 2001.

Szacki J. Liberalizm po komunizmie, Kraków 1994.

Inteligencja w Polsce, specjaliści, klerkowi, klasa średnia. Red. H. Domański, Warszawa 2004.

Kowalik, T. www.polskatransformacja.pl, Warszawa 2009.

Ost D. Klęska „Solidarności”, Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie. Warszawa 2007.

Tischner J. Etyka Solidarności, różne wydania.

Marody M., Rychard A. Giza-Poleszczuk A. Strategie i system: Polacy w obliczu zmiany społecznej. Warszawa 2000.

Transformacja, elity, społeczeństwo, Jarosz M. (red.), ISP PAN, Warszawa 2007.

Wygrani i przegrani polskiej transformacji. Jarosz M. (red.) ISP PAN, Warszawa 2005.

Sztompka P. Trauma wielkiej zmiany. Społeczne koszty transformacji. Warszawa 2000.

Ziółkowski M. Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego. Teorie, tendencje, interpretacje. Poznań 2000.

Transformacja Polski i państw naszego regionu po 1989 roku jest jednym z głównych tematów polskich (i nie tylko) nauk społecznych. Temat ten do dzisiaj spotyka się z dużym zainteresowaniem. Można go potraktować jako początek naszego czasu i epoki. Dlatego warto lepiej poznać i zrozumieć ten moment historii, którego konsekwencje towarzyszą nam do dzisiaj. Zajęcia będą poświęcone postsocjalistycznej transformacji społecznej i ustrojowej w Europie Środkowo-Wschodniej i jej wpływu na obecne państwa i społeczeństwa regionu. Szczególny nacisk zostanie położony na najnowszą historię społeczną i historię kultury Polski – w latach 90. i 2000. Będziemy jednak również proponowali komparatystyczne ujęcia z innymi krajami. W ramach zajęć, które będą prowadzone przez trzech wykładowców, reprezentujących różne dyscypliny i specjalizacje (głównie w obrębie socjologii i antropologii kulturowej) studenci będą mogli się zapoznać z szeroko rozumianą problematyką badania i analizowania przeszłości, (nie)ciągłości, (nie)pamięci o najnowszej historii Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Zajęcia zostały podzielone na uzupełniające się bloki tematyczne. Każdy z bloków ma charakter badania konkretnego przypadku z wykorzystaniem różnych metodologii. Będziemy analizowali zarówno teoretyczne ujęcia, publicystyczne sposoby opisu, przemianę dynamiki społecznej. Będziemy też analizowali dynamikę zmian kultury (zarówno w odniesieniu do produkcji kulturowych, ale też hierarchii norm i wartości. W ramach zajęć będziemy czytali zarówno teksty źródłowe „epoki”, jak i opracowania dotyczące omawianego okresu. Seminarium będzie miało również charakter warsztatowy. Zaplanowane zostały wizyty w muzeach i wycieczki po Warszawie śladami epoki. Seminarium będzie również pomocne dla studentów piszących pracę dyplomową, zarówno w sprawach teoretycznych, jak i praktycznych. W miarę możliwości i poruszanej problematyki, na zajęcia zapraszani będą goście, specjaliści od konkretnych problemów, autorzy książek i tekstów.

W trakcie zajęć, chcemy zaproponować krytyczne podejście do tego okresu oraz do sposobu, w jaki był on wówczas opisywany i interpretowany (także w obrębie nauk humanistycznych i społecznych).

Transformacja posiada bowiem swoją dynamikę opisu, która zmienia się z czasem. Celem zajęć jest uchwycenie możliwie długiej perspektywy zmiany społecznej, w tym nadziei i oczekiwań wiązanych z transformacją. Ten powrót do źródeł naszej „epoki” jest ważny jako próba zrozumienia nas samych: zarówno wykładowców, jak i studentów, których wchodzenie w dojrzałość czy dzieciństwo przypadają na początki tego okresu.

1. Czym był socjalizm, a co przyszło potem?

2. Co zostało z Solidarności po transformacji?

3. Balcerowicz i chłopcy z Chicago: pierwsze lata transformacji

4. Przemiany polskiej struktury społecznej

5. Obietnice transformacji: przyszła Polska jako społeczeństwo klasy średniej.

6. Co się stało z Polską inteligencją?

7. Nowe nierówności: wygrani i przegrani polskiej transformacji

8. Ekonomie przetrwania: biedaszybowcy, złomiarze, peegierowcy, homo sovieticusy?

9. „Patologie” polskiej transformacji w ujęciu nauk społecznych

10. Historie ludowe epoki transformacji.

11. Strajki i niepokoje społeczne w latach 90.

12. Postkomunizm jako osobna epoka.

13. Pamięć po komunizmie.

14. Fetysz „Zachodu” w dyskursie polskim

15. Liberalizm, konserwatyzm i socjalizm po komunizmie.

16. Przemiany tożsamości narodowej w wybranych krajach Europy Środkowo Wschodniej

17. Czy po 1989 roku należało obawiać się odrodzenia nacjonalizmu?

18. Konsumpcja i tożsamość: jak rynek wsparł to, kim się staliśmy

19. Kino jako zwierciadło transformacji: Seans filmowy ("Dług", "Kiler", "Psy")

20. Postmodernizm po polsku (architektura, literatura, sztuka)

21. Początki internetu w Polsce; piractwo

22. Pamięć o transformacji: case study Musicalu "1989"

23. Reality shows (Big brother, Idol)

24. Clerical fiction (jako zjawisko w obrębie fantastyki)

25. Disco polo – muzyka trasnformacji

Po ukończonym kursie student przede wszystkim:

- zna wybrane sposoby badania i ujęcia transformacji społecznej oraz ustrojowej,

- zna główne teoretyczne ujęcia transformacji,

- zna podstawowe teoretyczne ujęcia zmiany społecznej,

- potrafi omówić wybrane aspekty badań transformacji oraz refleksyjnie się wobec nich ustosunkować,

- zna i potrafi odnieść się do najważniejszych debat poświęconych epoce transformacji w Polsce i - przykładowo - w innych krajach regionu,

- potrafi omówić rolę pamięci oraz społecznego konstruowania pamięci w podtrzymywaniu, konstytuowaniu i przeobrażaniu nowoczesnego świata,

- jest refleksyjny i krytyczny wobec problemu zróżnicowania społecznego i nierówności społecznych,

- potrafi łączyć różne tradycje badawcze i perspektywy, szanuje ich odrębności oraz zna różnice między nimi (nauki społeczne, literaturoznawstwo, nauki o kulturze)

- potrafi krytycznie i refleksyjnie ustosunkować się wobec związku między historią a badaniami pamięci społecznej,

- posiada wiedzę o wybranych teoriach nowoczesności i ponowoczesności,

- rozumie znaczenie i społeczne konstruowanie pamięci,

- posiada wiedzę na temat badań wybranych problemów wyjścia z socjalizmu i komunizmu,

- posiada pogłębioną wiedzę o normach i regułach organizujących struktury i instytucje społeczne,

- posiada pogłębioną wiedzę na temat procesów leżących u podstaw stabilności i zmiany społecznej, a także jest refleksyjny i krytyczny w ich interpretacji

- jest otwarty na różne perspektywy teoretyczne i metodologiczne badań społecznych i kulturowych,

- rozumie proces analizy danych,

- potrafi pracować w zespole.

Seminarium i warsztat

Znajomość języka angielskiego umożliwiająca czytanie tekstów naukowych ze zrozumieniem.

Zainteresowanie naukami humanistycznymi i społecznymi, ze szczególnym uwzględnieniem najnowszej historii społecznej Polski.

1. Podstawą zaliczenia seminarium jest:

a. obecność na zajęciach (student ma prawo tylko do dwóch nieobecności w semestrze)

b. dopuszczalna jest większa liczba nieobecności, jeżeli jest to związane z przewlekłą chorobą (usprawiedliwioną zgodnie z regulaminem studiów), lub innymi dobrze uzasadnionymi okolicznościami. Każda nieobecność ponad 2 dozwolone w semestrze musi być zaliczona notatką z lektur obowiązujących na opuszczonych zajęciach. Dopuszczalne są maksymalnie 4 nieobecności w semestrze.

c. dopuszczalne są również nieobecności wynikające z wyjazdów w ramach wymiany studenckiej i Erasmusa. Nieobecność na całym bloku zajęć składającym się z trzech spotkań musi być zaliczona pracą pisemną na ok. 8000 znaków. Praca powinna obejmować tematykę odrabianych zajęć ustaloną z prowadzącymi.

d. przygotowanie do zajęć (znajomość literatury obowiązującej na zajęciach).

e. aktywność na zajęciach (uczestnictwo w dyskusji, sposób argumentacji, przygotowanie co najmniej jednej prezentacji w roku)

f. przygotowanie jednej pracy pisemnej (maksymalnie 12000 znaków).

Wszystkie prace powinny zostać złożone w wymaganym terminie.

koniec sesji egzaminacyjnej, (letniej) – pierwszy termin na oddanie całej pracy, 06.07

koniec sesji egzaminacyjnej poprawkowej (letniej) – drugi termin na oddanie całej pracy, 7.09.2025

Kryteria oceny prac pisemnych:

- związek wypowiedzi z tematem, umiejętność formułowania problemu,

- umiejętność posługiwania się stylem akademickim,

- samodzielność i wnikliwość interpretacji,

- sposób wykorzystania stanu badań,

- kompozycja (celowość, logika, przejrzystość),

- styl, poprawność językowa, ortografia i interpunkcja,

- objętość (prace dłuższe niż 13000 znaków nie będą sprawdzane).

- umiejętność sporządzania przypisów i bibliografii.

Metody oceny pracy studenta:

- ocena ciągła (bieżące przygotowanie do seminarium i aktywność)

- praca pisemna pod kątem odpowiedzi na postawiony problem badawczy i akademicki wymiar ujęcia

Zaliczenie na ocenę. Studenci będą proszeni o przygotowywanie referatów wprowadzających, które będą służyły jako uporządkowanie dyskusji. Studenci zostaną również poproszeni o napisanie pracy kończącej dwa semestry oraz przygotowanie jej planu w pierwszym semestrze.

prof. P.Kulas, prof. P.Kordos, dr K.Wielecki