Psychologia rozwoju człowieka I 2500-PL-PS-OB2Z-2
Wykład (WYK) Semestr zimowy 2023/24

1. Schaffer, D. R., Kipp, K. (2015). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańsk: Harmonia Universalis. Rozdziały 1-5, 9-11.

2. Brzezińska, A., Appelt, K., Ziółkowska B. (2016). Psychologia rozwoju człowieka. W: D. Doliński, J. Strelau, Psychologia akademicka. Podręcznik, tom 2. Gdańsk: GWP.

3. Johnson, M. H., de Haan, M. (2018). Neurokognitywistyka rozwoju. Wprowadzenie. Gdańsk: Harmonia Universalis. Rozdziały: 1, 6, 7.

4. Lubiewska, K. (2019). Przywiązanie w kontekście wrażliwości rodzicielskiej, socjalizacji oraz wpływów kulturowych. Warszawa: PWN. Rozdziały 3.3.2; 3.4.

5. Wodniecka, Z., Mieszkowska, K., Durlik, J., & Haman, E. (2018). Kiedy 1+ 1≠ 2, czyli jak dwujęzyczni przyswajają i przetwarzają język(i): When 1+ 1≠ 2: how bilinguals acquire and process language(s). W: E. Czaplewska (red.), Logopedia międzykulturowa (str. 92-131. Gdańsk: Harmonia Universalis.

Efekty nauczania - wiedza

Student/Studentka

1. przywołuje najważniejsze badania, teorie i osiągnięcia w psychologii rozwoju człowieka, szczególnie w odniesieniu do okresu niemowlęctwa oraz wczesnego i średniego dzieciństwa.

2. wskazuje podstawowe mechanizmy i obszary rozwoju oraz wpływające na rozwój konteksty, szczególnie w odniesieniu do pierwszych lat życia człowieka i przywołuje wyniki najnowszych badań w tym zakresie.

3. odnosi się do teorii rozwoju ruchowego oraz identyfikuje kamienie milowe w rozwoju motorycznym w pierwszych latach życia.

4. identyfikuje etapy rozwoju wczesnodziecięcego przywiązania, wskazuje jego ewolucyjne podstawy i określa różnice indywidualne w zakresie przywiązania.

5. wskazuje prawidłowości rozwoju percepcji i działania w świecie przedmiotów i w świecie społecznym oraz przywołuje wyniki najważniejszych badań w tym zakresie.

6. wskazuje główne teorie rozwoju językowego, identyfikuje kamienie milowe w rozwoju językowym, odnosi się do uwarunkowań tego rozwoju oraz przywołuje wyniki badań dotyczących dwujęzyczności.

7. definiuje terminy poczucia siebie i pojęcia Ja, wskazuje mechanizmy ich rozwoju oraz identyfikuje kamienie milowe w tym rozwoju.

8. identyfikuje kamienie milowe w rozwoju emocjonalnym w pierwszych latach życia.

9. rozróżnia najważniejsze koncepcje samoregulacji we wczesnym okresie rozwoju oraz określa źródła powstawania i utrzymywania się zachowań agresywnych terminach samoregulacji.

10. rozróżnia podstawowe terminy stosowane w podejściu systemowym, określa cykl życia rodziny i wskazuje zadania rozwojowe rodziny z dzieckiem w wieku przedszkolnym.

11. identyfikuje domeny socjalizacji i efekty rozwojowe w każdej z domen we wczesnym dzieciństwie.

12. wskazuje najważniejsze kontekstualne uwarunkowania rozwoju we wczesnym okresie życia.

13. identyfikuje podstawowe zasady etyczne prowadzenia badań i pracy klinicznej z dzieckiem i rodziną.

Efekty nauczania - umiejętności

Student/Studentka

1. odwołuje się do mechanizmów, obszarów i kontekstów rozwoju, aby wyjaśnić przebieg i efekty rozwoju dziecka do ukończenia szóstego roku życia.

2. krytycznie analizuje wybrane teorie i badania nad rozwojem we wczesnym okresie życia człowieka.

Efekty nauczania - kompetencje społeczne

Student/studentka

1. jest uwrażliwiony/a na specyfikę potrzeb rozwojowych człowieka w pierwszych latach życia.

2. jest świadomy/a złożoności mechanizmów rozwoju człowieka.

3. dostrzega etyczne aspekty badań naukowych z udziałem dzieci ich rodzin oraz interwencji psychologicznych kierowanych do dzieci i ich rodzin.

Egzamin testowy. Próg zaliczenia: 60%.

Blok: Prawidłowości rozwoju

1. Teorie i perspektywy teoretyczne (dr hab. Katarzyna Lubiewska)

1) Klasyczne teorie: Eriksona, Bronfenbrennera, Piageta, Wygotskiego, Bowlbyego

2) Przykłady najnowszych badań przeprowadzonych w ramach tych teorii

3) Krytyczna analiza teorii klasycznych

2. Metody badawcze w psychologii rozwoju człowieka (dr hab. Katarzyna Lubiewska)

1) Pomiar zmiany rozwojowej w kontekście odmiennych schematów badań rozwojowych (np. podłużne, poprzeczne). Omówione będą badania nad tym samym tematem, ale prowadzone w odrębnych schematach wraz z podkreśleniem odmienności we wnioskowaniu z obu badań

2) Typy badań zróżnicowane pod względem metod pomiaru: naturalne badania obserwacyjne, eksperymenty, badania oparte na metodach samoopisowych. Omówione będą badania nad tym samym tematem, prowadzone w jednym schemacie, ale z wykorzystaniem odmiennych metod pomiaru wraz z podkreśleniem odmienności we wnioskowaniu z obu badań

3) Podsumowanie rodzajów wnioskowania w oparciu o różne schemat/typ badania (jako przykład myślenia krytycznego)

3. Mechanizmy i prawidłowości rozwoju w ciągu życia (dr hab. Katarzyna Lubiewska)

1) Podstawowe potrzeby psychologiczne jako mechanizm napędowy rozwoju (SDT; Ryan i Deci)

2) Deregulacja biegu życia: przyczyny i wskaźniki (badania z wielu projektów, np. WVS)

3) Zasoby jednostkowe potrzebne do radzenia sobie ze zdarzeniami normatywnymi i nienormatywnymi (np. poczucie kontroli, poczucie własnej skuteczności, odroczenie gratyfikacji)

4) Prężność/odporność (resilience)

4) Rola pozytywnych emocji/doświadczeń w optymalnym rozwoju (Fredrickson)

5) Hipoteza dopasowania kulturowego

4. Normatywność i zmiana (dr hab. Katarzyna Lubiewska)

1) Zdarzenia normatywne/normatywność (norma rozwojowa a osiągnięcie rozwojowe) oraz pojęcie kryzysu w rozwoju

2) Normatywne i nienormatywne ścieżki rozwojowe;

3) Harmonijność rozwoju w ciągu życia

5. Kryzysy i rozwój (dr hab. Grażyna Katra)

1) Kryzysy w ciągu życia

2) Wyłaniająca się dorosłość

Blok: Obszary rozwoju

6. Samoregulacja w biegu życia (dr hab. Grażyna Katra)

1) Samoregulacja (SR) i jej rodzaje

2) Koncepcja SR intencjonalnej (SRI) i prospektywnej (SRP)

3) SR jako zdolność i jako proces

4) SR a osiągnięcie autonomii w okresie dorastania

5) SRI w fazie wyłaniania się dorosłości i we wczesnej dorosłości SRI a dojrzałość i mądrość

7. Rozwój poznawczy (dr hab. Grażyna Katra)

1) Teorie rozwoju poznawczego

2) Osiągnięcia rozwoju poznawczego okresu dorastania według teorii Piageta

3) Założenie i implikacja teorii przetwarzania informacji jako przejaw rozwoju poznawczego

4) Egocentryzm młodzieńczy

5) Rozwój moralny

6) Koncepcje postpiagetowskie i neopiagetowskie myślenia w dorosłości

7) Czynniki obniżające funkcjonowanie poznawcze w dorosłości – model CALLA

8. Przywiązanie i bliskie związki (dr hab. Katarzyna Lubiewska)

1) Przywiązanie w dzieciństwie i adolescencji

2) Przywiązanie a miłość romantyczna (wraz z przykładem najnowszych badań);

3) Przywiązanie a behawioralny system seksualny (Badanie Birnbaum i in., 2014);

4) Zasady wspierania rozwoju ufności przywiązaniowej u osób w różnym wieku (przykład programów interwencyjnych opartych na przywiązaniu)

9. Rozwój psychoseksualny (dr hab. Grażyna Katra)

1) Wprowadzenie do seksualności człowieka

2) Etapy rozwoju psychoseksualnego w różnych ujęciach

3) Zachowania seksualne u dzieci

4) Zaburzenia rozwoju seksualnego

10. Osobowość. Rozwój tożsamości i struktury Ja (dr hab. Grażyna Katra)

1) Wybrane koncepcje rozwoju osobowości

2) Istota i funkcje poczucie tożsamości

3) Teorie rozwoju tożsamości w okresie dorastania

4) Formowanie światopoglądu i koncepcji życia

5) Zależności pomiędzy rozwojem struktury Ja a społecznym funkcjonowaniem jednostki

Blok: Konteksty rozwoju

11. Rodzina (dr hab. Anna Cierpka)

1) Zadania rozwojowe systemu rodzinnego w biegu życia

2) Dodatkowe etapy cyklu życia rodziny – rozpad i rekonstrukcja rodziny

3) Znaczenie modeli teoretycznych w badaniach nad rodziną

12. Socjalizacja (dr hab. Anna Cierpka)

1) Znaczenie przejścia z przedszkola do szkoły - potrzeby i kompetencje dziecka

2) Socjalizacja w obszarze edukacyjnym w okresie szkolnym

13. Edukacja (dr hab. Katarzyna Lubiewska)

1) Potrzeba kompetencji (Ryan i Deci)

2) Znaczenie osiągnięć edukacyjnych jako cel rodzicielski i cel nauczania szkolnego

3) Pracowitość vs talent jako kulturowo uwarunkowane ukryte założenia osiągnięć edukacyjnych (przykłady różnic międzykulturowych)

4) Rola nastawienia w podnoszeniu motywacji osiągnięć (koncepcja Dweck oraz jej krytyka jako przykład myślenia krytycznego);

5) Uczenie się przez całe życie jako cel adaptacyjny

14. Czynniki ekologiczne w rozwoju (dr hab. Katarzyna Lubiewska)

1) Nisza rozwojowa (Super i Harkness);

2) Status społeczno-ekonomiczny rodziny jako predyktor rozwoju lub czynnik ryzyka (przykłady najnowszych badań);

3) Wpływ stresu ekonomicznego na funkcjonowanie systemu rodzinnego oraz rozwój (koncepcja Congera);

4) Znaczenie innych czynników ekologicznych na rozwój

15. Czynniki kulturowe w rozwoju (dr hab. Katarzyna Lubiewska)

1) Hipoteza dopasowania kulturowego (przypomnienie)

2) Międzykulturowe różnice w celach socjalizacyjnych: niezależność/współzależność;

3) Kulturowo specyficzne modele socjalizacji (Keller, 2015)

4) Kulturowe uwarunkowania klasycznych teorii rozwoju Eriksona, Piageta, Ainsworth (przykład myślenia krytycznego nad trafnością ekologiczną teorii i narzędzi pomiarowych).

5) Różnice w stylach/jakości rodzicielstwa w różnych krajach (krytyczna analiza koncepcji Chua na przykładzie najnowszych badań)

Wykład, literatura, dyskusja