Inwentaryzacja motywów narracyjnych w twórczości Jana Kochanowskiego

ogólnouniwersyteckie

Kurs nie wymaga ukończenia innych zajęć, potrzebne są tylko ogólne umiejętności uważnego czytania dawnego tekstu i obserwowania różnych zjawisk kulturowych.

Na zajęciach będziemy badać budowę kolejnych utworów Jana Kochanowskiego w celu wyodrębnienia składowych motywów dynamicznych, narracyjnych, czyli wyrażających bieg jakichś zdarzeń w tamtym świecie przedstawionym, po czym będziemy je inwentaryzować, zostawiając na boku (a może osobno indeksując) statyczne motywy opisowe.

Główną korzyść z indeksu motywów odniosą badacze tej twórczości, gdyż otrzymają empiryczny materiał wstępnie skonceptualizowany, reprezentatywny, a nadto pozwalający na porównania z innymi autorami w szerszym kontekście. Wiele motywów narracyjnych pojawia się jako wątki obiegowe w literaturze europejskiej. Ich inwentaryzacja u Kochanowskiego może zachęcić do badań komparatystycznych jego warsztatu.

Ubocznym, choć niebłahym pożytkiem z takiego indeksu może być dostarczenie motywów do rekonstrukcji życiowych doświadczeń Poety, o którego biografii tak mało wiadomo.

Celem zajęć jest rozpoznanie problemu inwentaryzacji motywów literackich w korpusie tekstowym, i rozpoczęcie tego zadania w drodze empirycznej, biorąc na warsztat twórczość Jana Kochanowskiego. Nie będziemy szukać ciekawych motywów (np. podróż), ale mamy do nich dochodzić empirycznie, obserwując budowę kolejnych utworów Jana Kochanowskiego. Tą drogą wyodrębnimy spośród składowych elementów tekstu motywy dynamiczne, narracyjne, czyli wyrażające fakt czy bieg jakichś zdarzeń w danym świecie przedstawionym. Będziemy je inwentaryzować (w tabeli Excel), zostawiając na boku (a może osobno indeksując) statyczne motywy opisowe.

Inwentarz będzie uporządkowany jako alfabetyczna lista, zawierająca w kolejnych rubrykach: nazwę motywu, jego lokalizację w utworze, postać będącą jego głównym nośnikiem, domenę życia lub system kulturowy, w którym jest zlokalizowany świat przedstawiony, oraz ewentualne paralele w literaturze.

Z przygotowanej na zajęciach list w dalszych krokach można będzie sporządzić indeks posługujący się zaawansowaną lematyzacją jak S. Thompsona Motif-Index of Folk-Literature (1958), czy jakakolwiek Konkordancja biblijna.

Indeksowanie twórczości Jana Kochanowskiego ma związek z edycją Dzieł wszystkich Jana Kochanowskiego, które w założeniu pomysłodawców powinny zamykać dwa tomy indeksowe. Jeden miał scalać indeksy wyrazów zamykające poszczególne tomy edycji, i w ten sposób stworzyć Słownik Jana Kochanowskiego. Drugim była Konkordancja, zestawiająca tematy i wątki twórczości, przewijające się w różnych jej miejscach. Tak jak to jest w znanej Konkordancji biblijnej zebranie motywów składowych świata przedstawionego w gniazdach hasłowych jest pomocą badawczą, pozwalającą łatwo porównać sposoby użycia podobnych składników w różnych utworach. Obydwa te tomy nie znalazły się w ostatecznym projekcie Dokończenia wydania sejmowego, uznałem bowiem, że obydwa te zadania łatwiej będzie wykonać po zakończeniu edycji, gdy wszystkie tomy będą dostępne w postaci elektronicznej. Ponadto tymczasem został ukończony 5-tomowy Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego (red. M. Kucała, Kraków 1994- 2012). Ten słownik dość dobrze zastępuje generalny indeks wyrazów, zaś identyfikując znaczenia daje więcej niż inwentarz form. Natomiast dużo słabiej Słownik polszczyzny JK zastępuje konkordancję, która inaczej lematyzuje słownictwo, operując jednostkami o innym charakterze: nie leksykalnym, ale tematycznym; jest narzędziem do szukania nie słów występujących w tekście, ale treści wyrażonych w utworach.

Główną korzyść z indeksu motywów odniosą badacze tej twórczości, gdyż otrzymają empiryczny materiał wstępnie skonceptualizowany, reprezentatywny, a nadto pozwalający na porównania z innymi autorami w szerszym kontekście. Wiele motywów narracyjnych pojawia się jako wątki obiegowe w literaturze europejskiej. Ich inwentaryzacja u Kochanowskiego może zachęcić do badań komparatystycznych jego warsztatu.

Ubocznym, choć niebłahym pożytkiem z takiego indeksu może być dostarczenie motywów do rekonstrukcji życiowych doświadczeń Poety, o którego biografii tak mało wiadomo. Ktokolwiek pisze, musi w dużym zakresie posługiwać się osobistymi doświadczeniami, nawet jeśli nie czyni ich tematem narracji. Zasób motywów narracyjnych pomoże każdemu, kto zechce odtwarzać prawdopodobną biografię Poety. Może być też inspiracją dla możliwych wizualizacji świata, w którym żył, i zdarzeń, w których uczestniczył.

Zajęcia mają formę zmienną: ćwiczenia w pierwszym 10-tygodniowym module (zbieranie obserwacji); w drugim 5-tygodniowym będziemy porządkować tabelę ze spisem motywów, oznaczać system kulturowy, w którym zlokalizowany jest świat przedstawiony, skąd pochodzi dany motyw, oraz wskazywać paralele w innych utworach lub u innych pisarzy.

2gt ćwiczeń na zajęciachi 2gt pracy własnej poświęconej lekturze wskazanych utworów z objaśnieniami tekstu, aby każdy rozumiał treść.

Tytuły opracowań do zreferowania będą podawane w drugim module zajęć. Tutaj tylko podstawowe źródła tekstowe i terminologiczne.

• Dzieła polskie Jana Kochanowskiego, red. J. Krzyżanowski.

• Dzieła wszystkie Jana Kochanowskiego (wydanie sejmowe) – dostępne tomy: I, II, IV, V, VI, VII/2.

• Frenzel M., Motive der Weltliteratur (Kroener, 1980).

• Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego, red. M. Kucała, Kraków 1994- 2012).

• Słownik terminów literackich, Wrocław 1988.

• Thompson, Stith - Motif-Index of Folk-Literature. A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Mediaeval Romances, Exempla, Fabliaux, Jcst-Books and Local Legends, Copenhagen 1955-1958 (11932-1936)

Efekty uczenia się będą osiągane w dwu krokach, więc bezczynność na pierwszym etapie wyklucza sensowny udział w następnych etapach. Dlatego nieobecności nie mogą być skumulowane w krótkim przedziale czasu, zaś powstałe przez to luki w efektach muszą być po nieobecności natychmiast uzupełnione w formie uzgodnionej z wykładowcą.

Odniesienie do kierunkowych efektów uczenia się dla przedmiotu:

Wiedza: absolwent kursu…

K_W01 Zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę kulturze

K_W04 Rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie nauk humanistycznych

K_W05 Zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury

K_W07 Zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych

K_W08 Zna podstawowe zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk humanistycznych

K_W09 Zna podstawowe zasady z zakresu prawa autorskiego

Umiejętności: absolwent potrafi

K_U01 selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych

K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych

K_U03 sformułować problem badawczy

K_U05 uczestniczyć w konferencjach, sympozjach i dyskusjach naukowych

K_U06 prezentować wyniki indywidualnej i zespołowej pracy akademickiej we właściwej formie

K_U07 przygotować prace pisemne uwzględniające elementarne wymogi stawiane pracom akademickim

K_U12 potrafi wykorzystać informacje źródłowe z zachowaniem zasad ochrony własności intelektualnej

K_U13 wykorzystywać narzędzie cyfrowe w pracy akademickiej

Kompetencje społeczne: absolwent

K_K02 jest gotów do podejmowania pracy zespołowej

K_K03 jest gotów do poznawania nowych metod badawczych

K_K08 docenia bogactwo kultury

K_K09 jest gotów do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności kulturowej

K_K12 respektuje prawa własności intelektualnej

Zaliczenie przedmiotu wynika z pozytywnej oceny pracy studentów w każdej z dwóch faz zajęć (Obserwacja + Inwentaryzacja).

Laboratoryjny system pracy wymaga, aby każdy uczestnik wykonał swoją część obowiązków, przygotowując przed zajęciami tekst filologicznie, i przychodząc na zajęcia z propozycją cząstkowej obserwacji, która będzie przedyskutowana przez grupę.

Wkład w gromadzenie obserwacji będzie oceniany pod kątem trafności i kompletności dostarczonego przez studenta opisu wskazanego motywu.

Poziom zdobytej wiedzy i umiejętności będzie ustalany zgodnie z oceną poziomu końcowego opracowania przez studentów pewnych przekrojów czy mikrosyntez grup motywów (np.: „Motywy przyjaźni i wrogości w wybranych utworach Kochanowskiego”). Wystawiony stopień będzie zaliczał przedmiot. Ocena niedostateczna będzie wymagała pisemnej poprawki.