Nowe materializmy

fakultatywne

Konieczność znajomości języka angielskiego umożliwiająca swobodne czytanie tekstów naukowych w tym języku.

Przedmiot dedykowany dla specjalizacji studiów magisterskich artes liberales: „Kultury i religie”, „Historie i tożsamości” i „Mądrość i filozofia”; dla studiów magisterskich kierunku Filozofia na Wydziale Filozofii.

W humanistyce ostatnich dwóch dekad coraz ważniejszą pozycję zajmuje refleksja nad materialnością, biologicznym wymiarem rzeczy, sprawczością przedmiotów i ich wzajemnymi relacjami oraz interakcjami. Te wzajemnie się inspirujące, aczkolwiek różnorodne nowe ujęcia i teorie często określa się ogólnie mianem “nowego materializmu”. Czy jednak stawki tych podejść są podobne? Czy uzupełniają swoje argumenty i postulaty, czy może jednak pozostają ze sobą w konflikcie? Odpowiedzi na te pytania i podobne będziemy poszukiwać, wychodząc od myśli leżących u fundamentów tego heterogenicznego nurtu współczesnej filozofii, a przede wszystkim omawiając takie ujęcia jak witalny materializm, sprawczy realizm, realizm spekulatywny oraz ontologie zorientowane na rzeczy czy ciemną ekologię. Celem zajęć będzie wprowadzenie w problematykę nowych materializmów, by skłonić ich także do refleksji nad przydatnością tego rodzaju koncepcji w teorii i praktyce akademickiej i pozaakademickiej.

Zajęcia mają stanowić wprowadzenie do różnych współczesnych koncepcji zbiorczo nazywanych nowymi materializmami. Koncepcje te są o tyle istotne, że stanowią bardzo współczesną próbę przezwyciężania tradycyjnych paradygmatów myślowych, wpisanych w kulturę Zachodu, dla wielu osób kontrowersyjną, a dla wielu - inspirującą. Nowe materializmy wpisują się we współczesną - dynamicznie rozwijającą się na świecie i w Polsce - perspektywę post-humanistyki czy też humanistyki nie-antropocentrycznej, nierzadko wręcz stanowią podstawę.

Celem zajęć jest nie tylko zaprezentowanie tej problematyki, ale także - i przede wszystkim - zachęcenie studentek_ów do krytycznej refleksji nad nią.

Proponowana na zajęciach ścieżka rozważań pozwoli przyjrzeć się rozmaitym aspektom nowych materializmów, rekonstruując ich siatkę pojęciową i argumentacyjną, konfrontując ze sobą rozmaite perspektywy. Została ona tak pomyślana, aby studenci_tki, uczestnicząc w zajęciach składających się na kolejne, mogli się zapoznać z historycznymi korzeniami “nowomaterialnego” myślenia, najważniejszymi punktami odniesień, wybranymi ujęciami, oraz by mieli okazję zastanowić się nad przydatnością tego rodzaju ujęć na gruncie badań naukowych czy działalności artystycznej.

W ramach zajęć prześledzimy genealogie nowego materializmu, sięgającą filozofii Spinozy i obficie czerpiącą z myśli Heideggera. Następnie wspólnie omówimy witalny materializm Jane Bennett, sprawczy realizm Karen Barad, realizm spekulatywny Grahama Harmana oraz debaty na temat ontologii i filozofii zorientowanych na rzeczy prowadzone przez Harmana, Iana Bogosta, Leviego Bryanta i Manuela DeLandę. Kurs zakończą przykłady zastosowania teorii nowego materializmu w studiach kulturowych i praktykach artystycznych.Powyższy zakres tematów oraz ich kolejność stanowią wstępną, niemniej logiczną i ustrukturyzowaną propozycję, która może jednak ulec – mniejszym lub większym – zmianom w wyniku rozpoznania szczególnych zainteresowań studentek_ów.

Wskazane tematy będą omawiane na więcej niż jednym spotkaniu, przy czym ich liczba będzie zależała od potrzeb i zainteresowań grupy. Wybranym tematom będą towarzyszyć odwołania do kultury popularnej (np. do filmów, seriali, powieści itd.).

Główną osnową zajęć będą wspólne dyskusje poświęcone zagadnieniom zaprezentowanym w tekstach, planowane są jednak spotkania “terenowe”, stanowiące okazję do tego, by doświadczyć materialności obiektów in situ, a także wizyty zaproszonych badaczy_ek.

W ramach zaliczenia studentki_ci będą poproszeni o przygotowanie indywidualnych lub grupowych projektów, będących propozycjami “kuratorskimi”, ilustrującymi zagadnienia wybrane spośród tych omawianych w trakcie kursu.

Barad K., Meeting the universe halfway. Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning, Duke University Press, Durham-London 2007.

Bennett J., Vibrant matter: A political ecology of things, Duke University Press, Durham-London 2009.

Bennett J., Siła rzeczy, przeł. Tomasz Kaszubski, w: Cecylia Malik. Rezerwat Miasto, red. Martyna Niedośpiał, Aneta Rostkowska, Bunkier Sztuki, Kraków 2014, s. 154-175.

Bogost I., Alien Phenomenology‚ or What It’s Like to Be a Thing, University of Minnesota Press, Minneapolis-London 2012.

Bohme, Fetyszyzm i kultura: inna teoria nowoczesności, przeł. M. Falkowski, PWN, Warszawa 2012

Braidotti R., Po człowieku, tłum. Joanna Bednarek, Agnieszka Kowalczyk, przedm. Joanna Bednarek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.

Bryant L., The Democracy of Things, University of Michigan Library, Ann Arbor 2011.

Dant T., Kultura materialna w rzeczywistości społecznej, przeł.J. Barański, WUJ, Kraków 2007

Harman G., Traktat o przedmiotach, przeł. Marcin Rychter, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.

Harman G., Książę sieci. Bruno Latour i metafizyka, przeł. Marcin Rychter, Biblioteka Kwartalnika Kronos, Warszawa 2016.

Latour, B. Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora sieci, wstęp K. Abriszewski, przeł. A. Derra, K. Abriszewski, Universitas, Kraków 2010

Morton T., Dark Ecology. For a Logic of Future Coexistence, Columbia University Press, New York 2016.

Nowy materializm. Wywiady i kartografie, red. R. Dolphijn i I. van der Tuin, Fundacja Machina Myśli, Gdańsk-Poznań-Warszawa 2018.

Studia nad nauką i technologią: tradycje, usytuowanie oraz ilustracje, red. E. Bińczyk, A. Derra, Wyd. UMK, Toruń 2014

Wiedza - absolwent_ka:

-ma wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w kulturze -zna i stosuje terminologię nauk humanistycznych, społecznych K_W01, K_W02

-zna i stosuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych K_W05

Umiejętności - absolwent_ka:

-potrafi samodzielnie sformułować problem badawczy w zakresie nauk humanistycznych, społecznych K_U04

-potrafi samodzielnie zanalizować tekst naukowy z dziedziny nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w języku polskim oraz w wybranym języku obcym K_U02, K_U10

- potrafi przygotować wystąpienie ustne, uwzględniając potrzeby odbiorców K_U11

Kompetencje społeczne - absolwent_ka:

jest gotów do dynamicznego rozwoju naukowego w obrębie nauk humanistycznych, społecznych oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze K_K03

ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji samodzielnie podjętych zadań K_K04

Wymagania: przygotowanie do zajęć (gotowość do czytania dłuższych fragmentów tekstów), aktywny udział w dyskusjach, obecności (maks. 2 nieusprawiedliwione nieobecności), indywidualne projekty zaliczeniowe.