Dialog, dyskurs, komunikacja w świetle współczesnych nurtów filozoficznych

fakultatywne

Kompetencje właściwe dla studentów kierunków humanistycznych lub (i) społecznych.

Na zajęcia zaproszeni są studenci, którzy mają zainteresowania filozoficzne oraz społeczno-polityczne.

Zajęcia będą poświęcone rekonstrukcji i interpretacji filozoficznego znaczenia dialogu w myśli europejskiej. Wydobędziemy najbardziej inspirujące wątki, począwszy od koncepcji hermeneutycznych i komunikacyjnych (Gadamer, Habermas), zakotwiczonych w greckim antyku (Heraklit, Sokrates, Platon), poprzez dialog inspirowany judaizmem i egzystencjalizmem w filozofii Rosenzweiga i Bubera, a także poprzedników i inspiratorów filozofii dialogu: Feuerbacha, Cohena, po koncepcję więzi międzyludzkiej Levinasa.

Pojęcie dyskursu naświetlimy jako współczesną postać rozmowy, która ma walor upodmiotawiania człowieka jako jednostki i jednocześnie sytuuje tego człowieka społecznie oraz politycznie.

Wykład ma za zadanie przedstawienie filozoficznego fundamentu problematyki dialogu (1) jako rozmowy, w tym rozmowy interpretacyjnej, (2) jako dyskursu argumentacyjnego oraz (3) jako relacji międzyludzkiej.

Współczesne filozoficzne koncepcje hermeneutyczne i komunikacyjne poniekąd kontynuują rozumienie dialogu jako rozmowy wypracowane w starożytności. Spróbujemy się przyjrzeć treści i formie starożytnego dialogu i jego aktualnemu intelektualnemu znaczeniu. Będzie nas interesował dialog jako forma myślenia i sposób na poznanie rzeczywistości. Prześwietlimy te wątki hermeneutyki Gadamerowskiej, które podkreślają uprzedniość pytania w stosunku do odpowiedzi oraz jego otwartość.

Poddamy analizie koncepcję komunikacji społecznej J. Habermasa.

Spróbujemy zbliżyć się do czułej materii dzieł Levinasa, zwracając szczególną uwagę na etyczne rozumienie więzi międzyludzkiej i pojawiającą się w związku z tym kategorię Innego.

Odpowiemy również na pytania o to, jakie są warunki dialogu i kiedy dialog żadną miarą nie może się rozwinąć. Ta precyzja w określaniu kryteriów dialogu jest nam potrzebna, ponieważ współcześnie, zwłaszcza w sferze społeczno-politycznej, termin ten jest nadużywany i wypaczany.

Zapraszam wszystkich, którzy chcieliby odkryć głębsze, znaczenie dialogu zarówno jako formy poszukiwania porozumienia, jak i treści odsłaniającej istotny aspekt człowieczeństwa.

BubB Buber, M., Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych [I and Thou. A Selection of Philosophical Writings], tłum. J. Doktór, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1992.

Cohen, H., Reason and Hope. Selections from the Jewish Writings, trans. by E. Jospe, Norton & Company, New York 1971.

Gadamer, H.-G. Język i rozumienie, tłum. P. Dehnel, B. Sierocka, Fundacja Aletheia, Warszawa 2003.

Habe Habermas, J., Teoria działania komunikacyjnego [The Theory of Communicative Action], vol. 1, Racjonalność działania a racjonalność społeczna [Rationality of Action versus Social Rationality] tłum. A.M. Kaniowski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015.

HaberHabermas, J., Teoria działania komunikacyjnego [The Theory of Communicative Action], vol. 2, Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego [Contributions to the Critique of Functional Reason], tłum. A.M. Kaniowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015.

Levin Levinas, E., Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności [Totality and Infinity. An essay on Externality], tłum. M. Kowalska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

Plato Platon, Obrona Sokratesa, tłum. W. Witwicki, PWN, Warszawa1984.

Prowadząca zakłada, że po semestralnej pracy student:

a) zna specjalistyczną terminologię właściwą dla współczesnej hermeneutyki, teorii dyskursu i rozumie jej rolę

b) posiada zdecydowanie większe umiejętności praktyczne, w zakresie krytycznej analizy tekstów kultury. Rozpoznaje w ich świetle podstawowe problemy i zjawiska współczesności, w tym zwłaszcza problemy społeczno-polityczne w perspektywie szeroko pojętej kultury. Potrafi samodzielnie formułować problem badawczy i znaleźć instrumenty pracy nad nim.

c) rozwija kompetencje społeczne, w szczególności zdolność krytycznego wykorzystania wiedzy i umiejętności we wspólnie z innymi dzielonym procesie międzyludzkiego porozumienia i obrony wartości humanistycznych. Jest zdolny do wrażliwego rozpoznawania problemów współczesności.

Dopuszczalne dwie nieobecności w semestrze.

W przypadku dłuższej choroby możliwe zaliczenie po indywidualnych uzgodnieniach.

Praca pisemna.

Zaliczenie na ocenę (30% udział w dyskusji, 70% esej)

Poprawka: możliwe przygotowanie eseju w terminie poprawkowym.