Reżimy żywnościowe kapitalizmu

fakultatywne

Osoba posiada znajomość języka angielskiego umożliwiającą czytanie tekstów w tym języku

Zajęcia mają na celu prześledzenie relacji między polityką żywnościową a kapitalizmem, zarówno w ujęciu historycznym, jak i współczesnym. Przyjrzymy się, jak te relacje kształtują się w perspektywie długiego trwania i jak ewoluuje ich dynamika pod wpływem zmian społecznych i technologicznych. Szczególny nacisk położony zostanie na praktyki związane z chowem i hodowlą zwierząt, zostaną one jednak ukazane w szerszym kontekście uwzględniającym zmianę postrzegania przyrody (i relacji człowieka ze środowiskiem), jaka zaszła w nowoczesności, zwłaszcza w biopolitycznych reżimach traktujących życie jako zasób.

Zajęcia mają na celu prześledzenie relacji między polityką żywnościową a kapitalizmem, zarówno w ujęciu historycznym, jak i współczesnym. Przyjrzymy się, jak te relacje kształtują się w perspektywie długiego trwania i jak ewoluuje ich dynamika pod wpływem zmian społecznych i technologicznych. Szczególny nacisk położony zostanie na praktyki związane z chowem i hodowlą zwierząt, zostaną one jednak ukazane w szerszym kontekście uwzględniającym zmianę postrzegania przyrody (i relacji człowieka ze środowiskiem), jaka zaszła w nowoczesności, zwłaszcza w biopolitycznych reżimach traktujących życie jako zasób.

Zaczniemy od nowożytnej ekspansji kolonialnej Europy i rozwoju nauk przyrodniczych w XVII-XVIII w., które umożliwiły, z jednej strony, stworzenie akumulacji pierwotnej w dziedzinie rolnictwa, z drugiej zaś włączenie produkcji żywności w logikę kapitalizmu. Następnie przyjrzymy się (głównie na przykładzie Stanów Zjednoczonych) początkom wielkiego agrobiznesu i genezie powstania ferm przemysłowych w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Zastanowimy się nad gospodarczymi, politycznymi i społecznymi przyczynami, dla których w ciągu kilku dekad stały się one dominującym modelem chowu i hodowli zwierząt. Porozmawiamy także o trajektoriach przyjmowania owego modelu w krajach niezachodnich (zwłaszcza w tych, jak Polska, które do 1989 roku formalnie oparte były na gospodarce socjalistycznej). Na koniec prześledzimy ekologiczne, etyczne i społeczne kontrowersje wokół przemysłowego modelu rolnictwa we współczesności. Przedyskutujemy też nowe rozwiązania dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego na przeludnionej planecie, takie jak rolnictwo regeneratywne czy mięso in vitro, zastanawiając się, czy mają one szansę stać się alternatywą dla reżimów dominujących współcześnie.

I. GENEALOGIE

1. „Kapitalizm. Historia tworzenia” w: Mniej znaczy lepiej. O tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat, Jason Hickel, przeł. J.P. Listwan, Karakter 2022.

Lektura kontekstowa: „Mniej znaczy lepiej. O tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat”, Jason Hickel, przeł. J.P. Listwan, Karakter 2022.

2. „Narodziny taniej natury”, Jason Moore, przeł. K. Hoffmann [w:] Antropocen czy kapitałocen. Natura, historia i kryzys kapitalizmu, Łódź 2021.

Lektura kontekstowa: „The Robbery of Nature. Capitalism and the Ecological Rift”, John Bellamy Foster, Brett Clark, Monthly Review Press 2020.

3. „Zwierzęta”, w: Imperializm ekologiczny, Alfred Crosby, przeł. Maciej Kowalczuk, Państwowy Instytut Wydawniczy Warszawa 1999.

Lektura kontekstowa: „Cattle Colonialism: An Environmental History of the Conquest of California and Hawai'I”, John Ryan Fisher, UNC Press Books, 2015.

4. „From Globalized Pig Breeds to Capitalist Pigs: A Study in Animal Cultures and Evolutionary History”, Sam White, Environmental History , 1/16, 2011.

Lektura kontekstowa: „Capitalist Pigs. Pigs, Pork, and Power in America”, Joseph Leslie Anderson, West Virginia University Press, 2019.

5. „Animals and the Agricultural Industry. From Farming to Animal Protein Production” w: Animals and Modern Cultures, Adrian Franklin, 1999 i „Introduction: Housing Slaughter”, Paula Young Lee, w: Meat, Modernity and the Rise of the Slaughterhouse, 2008.

Lektura kontekstowa: „Nature’s Metropolis. Chicago and the Great West”, William Cronon, W.W. Norton & Company, 1991.

II. TRAJEKTORIE

6. „Cold Evil. The Ideologies of Industrialism”, Andrew Kimbrell w: The CAFO Reader: The Tragedy of Industrial Animal Factories (2010).

Lektura kontekstowa: „Every Farm a Factory: The Industrial Ideal in American Agriculture”, Deborah Kay Fitzgerald, Yale University Press, 2008.

7. „The Soviet Union, the United States, and Industrial Agriculture”, Aaron Hale-Dorrell, Journal of World History 2015.

Lektura kontekstowa: „Communist Pigs. An Animal History of East Germany’s Rise and Fall”, Thomas Fleischman, University of Washington Press, 2020.

8. „From Colonialism to Green Capitalism: Social Movements and the Emergence of Food Regimes”, Harriet Friedmann, w: New Directions in the Sociology of Global Development. Emerald Group Publishing Limited, 2005.

Lektura kontekstowa: „Food Regimes and Agrarian Questions”, Philip McMichael, Halifax: Fernwood Publishing, 2013.

9. „Toward Radical Risk Reduction and Revolutionary Adaptation: Climate Disasters, Agriculture, and Capitalist Modernity” , Jeff Schuhrke, Human Geography 6, 3/2013.

Lektura kontekstowa: „Livestock’s Long Shadow”, Cees de Haan, raport FAO 2006.

10. „Rozrost agrarny” w: Regenesis. Jak wyżywić świat nie pożerając planety, George Monbiot, przeł. Andrzej Wojtasik, Krytyka Polityczna 2023.

Lektura kontekstowa: „Regenesis. Jak wyżywić świat nie pożerając planety”, George Monbiot, przeł. Andrzej Wojtasik, Krytyka Polityczna 2023.

III. ALTERNATYWY

11. „Is it Really Easier to Imagine the End of the World than the End of Industrial Meat?” Jody Emel, Roberta Hawkins, Human Geography 3, 2/2010.

Lektura kontekstowa: „Capitalist Realism: Is There No Alternative?”, Mark Fisher, Winchester: Zero Books, 2009.

12. „Eating for the Post‐Anthropocene: Alternative Proteins and the Biopolitics of Edibility”, Alexandra E. Sexton, Transactions of the Institute of British Geographers 43, 4/2018.

Lektura kontekstowa: „The Anthropocene Cookbook: Recipes and Opportunities for Future Catastrophes”, Zane Cerpina, Stenslie Stahl. MIT Press, 2022.

13. „Towards a Post Capitalist Politics of Food: Cultivating Subjects of Community Economies”, Amy Trauger, Catarina Passidomo. ACME: An International Journal for Critical Geographies 11, 2/2012.

Lektura kontekstowa: „A Postcapitalist Politics”, Julie Katherine Gibson-Graham, University of Minnesota Press, 2006.

14. „Permaculture—Scientific Evidence of Principles for the Agroecological Design of Farming Systems”, Julius Krebs, Sonja Bach, Sustainability 10, 9/2018.

Lektura kontekstowa: „Routledge Handbook of Sustainable and Regenerative Food Systems”, red. Jessica Duncan, Michael Carolan, Johannes S.C. Wiskerke, 2020.

15. „Degrowth and Critical Agrarian Studies”, Julien-François Gerber, The Journal of Peasant Studies 47, 2/2020.

Lektura kontekstowa: „Food for Degrowth Perspectives and Practices”, red. Anitra Nelson, Ferne Edwards, Routledge 2021.

Absolwent_ka:

K_W02 zna i stosuje terminologię nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w obszarze globalnej polityki żywnościowej

K_U01 potrafi samodzielnie selekcjonować informacje pochodzące z różnych źródeł naukowych, tekstów filozoficznych, historycznych oraz z teorii rolnictwa i dokonać ich krytycznej oceny

K_U03 potrafi samodzielnie opracować i zaprezentować wyniki swojej pracy naukowej w postaci 15-minutowego wystąpienia w formacie konferencyjnym

K_U04 potrafi samodzielnie sformułować problem badawczy w zakresie polityki żywnościowej, zarówno w ujęciu historycznym, jak i związanej z problemami współczesności

K_U05 wykorzystuje interdyscyplinarne metody i narzędzia badawczych do analizy zjawisk związanych z produkcją żywności

K_U10 potrafi przygotować wystąpienie ustne, uwzględniając potrzeby odbiorców

K_K09 aktywnie włącza się w inicjatywy mające na celu wypracowanie bardziej zrównoważonych, etycznych i przyjaznych środowisku praktyk pozyskiwania żywności

Na finalną ocenę z zajęć składają się 3 elementy:

1. Prezentacja

Każde zajęcia będą rozpoczynały się 15-minutową prezentacją w formacie konferencyjnym będącą wprowadzeniem do dyskutowanego tekstu. Każda osoba uczestnicząca w zajęciach prezentuje jeden tekst. Ocena z prezentacji uwzględnia następujące elementy: spójność wystąpienia i jego adekwatność względem tematyki poruszanej w tekstach, relewantność zagadnień poddawanych pod dyskusję, strona formalna wystąpienia.

2. Zaliczenie pisemne na koniec semestru

Zaliczenie obejmuje 5 pytań otwartych dotyczących zagadnień poruszanych podczas semestru. Oceniana będzie zarówno merytoryczna, jak i formalna strona wypowiedzi. W szczególnych przypadkach i na wyraźną prośbę osoby studenckiej możliwa jest zamiana zaliczenia pisemnego na ustne.

3. Aktywność na zajęciach

Limit nieobecności w semestrze: 2.

W przypadku 3-4 nieobecności w semestrze osoba może te nieobecności zaliczyć w formie ustnej (rozmowa o wybranych tekstach). W przypadku więcej niż 4 nieobecności w semestrze nie ma możliwości zaliczenia zajęć.

W tym kryterium oceniany jest poziom aktywnego udziału w dyskusjach w ciągu całego semestru.

Finalna ocena jest wypadkową trzech ocen cząstkowych, na którą składają się oceny z: prezentacji, zaliczenia pisemnego i aktywności na zajęciach.