Biologiczne podstawy człowieczeństwa. Podstawy metodologii nauk przyrodniczych na tle nauk humanistycznych i społecznych"

fakultatywne

Znajomość j. angielskiego w stopniu umożliwiającym czytanie tekstów naukowych i popularnych

Zajęcia na ciekawych, współczesnych i istotnych przykładach będą służyć omówieniu biologicznych podstaw zagadnień opisywanych przez humanistykę i nauki społeczne. Efektem będzie poznanie i zrozumienie ogólnych zasad działania mechanizmów biologicznych, umiejętność rozróżnienia i posłużenia się metodologią nauk przyrodniczych na tle metodologii nauk społecznych i humanistyki. Pokażemy historię metody naukowej i jej założenia, rozwój nauk biologicznych, omawiając wybrane zagadnienia z filozofii nauki i filozofii przyrody, przeanalizujemy pojęcia dowodu naukowego, prawdy w nauce, paradygmatu w naukach przyrodniczych, jak również postprawdy, pseudonauki i tzw. fake news. Zajęcia jednocześnie pozwolą przyjrzeć się ewolucyjnym korzeniom człowieka. Spuścizny każdego etapu ewolucji nosimy w sobie, wiedza o nich, mierzalna na bardzo fundamentalnym poziomie, pomaga zrozumieć, jak działamy. Z punktu widzenia biologii omówimy m.in. świadomość, empatię, sprawiedliwość, komunikację.

Celem zajęć jest:

- poznanie i rozumienie metodologii, podstawowej terminologii oraz wybranych teorii i koncepcji nauk przyrodniczych na tle nauk humanistycznych i społecznych

- umiejętność krytycznego odniesienia się do tekstu naukowego z zakresu nauk biologicznych

- poznanie ewolucyjnych postaw kultury

- poznanie i zrozumienie biologicznych podstaw funkcjonowania człowieka

W ramach zajęć omówione zostaną następujące tematy:

1. Potrzeba dialogu między humanistami i przyrodnikami; kontrowersyjne pola, w których świat nauki wyprzedza rozwój społeczeństwa; etyka nauki; zwierzęcość człowieka, człowieczeństwo zwierzęcia; ewolucyjne podstawy kultury

2.Metoda naukowa i jej rozwój ; Elementy historii nauki, dzisiejsze rozumienie nauki; Metodologia a technologia – obrazowanie w nauce, zmiana perspektyw. Przykłady obrazowania w biologii i medycynie, USG dopplerowskie, mikroskopy konfokalne, przykłady metod obliczeniowych, techniki eksperymentalne, PCR, projektowanie genów, CRISPR-Cas9.

3.Filozofia nauki a filozofia przyrody; pojęcia prawdy naukowej, dowodu naukowego, falsyfikowalność; schemat wyjaśniania Hempla – Oppenheima; rewolucje i ewolucje naukowe Thomasa Kuhna; metoda naukowa w naukach biologicznych i naukach społecznych, paradygmaty w naukach biologicznych i naukach społecznych – rozumienie różnic

4.Ewolucyjne korzenie człowieka; nasza wiedza o człowieku z punktu widzenia nauk biologicznych – co z niej wynika; mechanizmy ewolucji organizmów, różnica między ewolucją jedno- i wielokomórkowców; homary Petersona; Na czym zależy bakteriom? Sygnaling komórkowy, informacja biologiczna.

5.Wielokomórkowość i mózg; aromorfoza i jej konsekwencje dla ówczesnego życia, jej konsekwencje dla nas; zasada działania sieci nerwowych – podstawy, drogi nerwowe i podział funkcjonalny mózgu. Poszukiwania definicji świadomości, pojęcie emergencji i nieredukowalnej złożoności.

6. Laboratorium biologiczne od środka. Zajęcia na Wydziale Biologii UW. Projektowanie i przeprowadzenie doświadczenia naukowego, zaprojektowanie kontroli, odczytanie i analiza wyników.

7. Informacja naukowa; Fake news vs. Nauka; Publikacje i publicystyka; Impact Factor; Indeks Hirscha; wydawnictwa naukowe, zasady publicystyki naukowej, niebezpieczny charakter nauki ukrytej za paywallem; bazy danych (PubMed, Sci-Hub, Gene Bank, UniPROT)

8.Postprawda; pseudonauka, pseudomedycyna, Evidence Based Medicine, Stopnie dowodu naukowego w medycynie, odpowiedzialność naukowca w medycynie

9.Prezentacje studentów

10.Biologiczne podstawy dobra: altruizm, empatia, rodzicielstwo, dyskusja nad psychoanalizą w świetle nauk przyrodniczych.

11.Biologiczne podstawy sprawiedliwości i piękna: doświadczenia z poczuciem sprawiedliwości u zwierząt i ludzi, dyskusja o definicji sprawiedliwości (prawo karne i cywilne, karanie dzieci przez nauczycieli i rodziców, karanie pracownika przez pracodawcę); estetyka u zwierząt i ludzi, dobór płciowy, przykłady gniazd ptaków, rzeźb ryb, tańców skakunów.

13.Komunikacja; geneza i konsekwencje komunikacji, przykłady u prokariontów, w obrębie organizmu, między organizmami, komunikacja między gatunkami, przykłady fraktalnej powtarzalności rozwiązań w biologii; okno kontaktu (Lem, język, komunikacja międzygatunkowa, cukrzyca typu 2); koewolucja gatunków; komunikacja pierwszych ludzi, social media, cenzura kontaktu, społeczeństwo globalne, memosfera

14.Moralność z biologicznego punktu widzenia; konsekwencje odkrycia życia w kosmosie - życie w kosmosie i moralność, darwinizm w kosmosie, Czy człowiek ma mandat do kolonizacji kosmosu?

15.Kim jesteśmy i dokąd zmierzamy? Dobór genetyczny vs. Dobór kulturowy; Ewolucja kultury wyprzedza ewolucję biologiczną; Rola medycyny i technologii informacyjnych w kształtowaniu biologicznym człowieka, projekt Eden – dyskusja

Literatura zalecana:

T. Kuhn „Struktura rewolucji naukowych”, 1962 (wybrane fragmenty)

R. Dawkins „Samolubny gen”, 1996 (wybrane fragmenty)

D. Morris „Zwierzę zwane człowiekiem”, 1997 (wybrane fragmenty)

K. Darwin „O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt” (wybrane fragmenty)

K. Darwin „O powstawaniu gatunków” (wybrane fragmenty)

T. Brzezinski “Historia medycyny”, 2000 (wybrane fragmenty)

R. Preece “Awe for the Tiger, Love for the Lamb: A Chronicle of Sensibility to Animals”, 2002 (wybrane fragmenty)

M.T. Kennedy „A Brief History of Disease, Science and Medicine”, 2004 (wybrany fragment)

S. Lewandowsky, J. Cook „The Debunking Handbook”, 2011

D. Kahneman “Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym”, 2012 (wybrane fragmenty)

One R. Pagan: The first brain. The First Brain: The Neuroscience of Planarians, 2016 ( rozdziały: Science, Research, First Brain)

Y.N. Harari „Sapiens. Od zwierząt do bogów”, 2019 (fragmenty)

B. Alberts (red.) Podstawy Biologii Komórki, 2019 (rozdz. 15 Sygnalizacja Międzykomórkowa, część "ogólne zasady")

K. Dołowy „Wbrew bogom, czyli od magii i religii do metody naukowej… i z powrotem”, 2020 (fragmenty)

J. Harris „Poprawianie ewolucji. Argumenty etyczne za tworzeniem lepszych ludzi”, 2021 (wybrany fragment)

Artykuły naukowe:

Z. R. Donaldson, L.J. Young “Oxytocin, Vasopressin and the Neurogenetic of Sociality”, Science 2008

D. Proctor, R. A. Williamson, F. B. M. de Waal, S. F. Brosnan “Chimpanzees play the ultimatum game”, 2012

M. Gross “Elements of consciousness in animals”, 2013

D. Dutton „Sztuka i dobór naturalny” w: Kultura, Społeczeństwo, Edukacja, 2015

M. Ereshefsky, M. Pedroso “Rethinking evolutionary individuality”, PNAS, 2015

Calvin K. Lee et al. “Multigenerational memory and adaptive adhesion in early bacterial biofilm communities”, 2018

B. Swire, U. K. H. Ecker, S. Lewandowsky “The role of familiarity in correcting inaccurate information”, 2018

M. Bucchi „Facing the challenges of science communication 2.0: quality, credibility and expertise”, EFSA Journal, 2019

M. A. Cacciatore „Misinformation and public opinion of science and health: Approaches, findings, and future directions”, 2021

T.M. Waring, Z. T. Wood “Long-term gene–culture coevolution and the human evolutionary transition”, 2021

Filmy:

F. Heider, M. Simmel “Experimental study of apparent behavior”

Doświadczenia B. F. Skinnera

Elephants Are Even Smarter Than We Realized (Scientific American)

Researchers in Harvard’s Psychology Department conduct a four-cup test on an African grey parrot (Harvard)

Po zakończeniu zajęć,

Student w zakresie wiedzy (K_W01, K_W02, K_W03, K_W04, K_W05):

- ma poszerzoną i pogłębioną wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w kulturze

- zna i stosuje terminologię nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych

- zna i rozumie zależności pomiędzy dyscyplinami nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych

- zna i stosuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych

- ma wiedzę o najnowszych metodach badań interdyscyplinarnych w naukach humanistycznych, społecznych i przyrodniczych

Student w zakresie umiejętnosci (V, 3, K_U04, K_U08, K_U10, K_U11):

- potrafi samodzielnie selekcjonować informacje pochodzące z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych oraz dokonać ich krytycznej oceny

- potrafi samodzielnie opracować (z zachowaniem zasad ochrony własności intelektualnej) i zaprezentować wyniki swojej pracy naukowej i badawczej

- potrafi samodzielnie sformułować problem badawczy w zakresie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych

- potrafi samodzielnie zanalizować tekst naukowy z dziedziny nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w języku polskim oraz w wybranym języku obcym

- potrafi przygotować wystąpienie ustne, uwzględniając potrzeby odbiorców

- rozumie i stosuje reguły pracy zespołowej

Student w zakresie kompetencji społecznych (K_K02, K_K03, K_K04, K_K05, K_K06, K_K07):

- jest gotów do dynamicznego rozwoju naukowego w obrębie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze

- ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji samodzielnie podjętych zadań

- jest gotów do podejmowania działań zmierzających do ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego

- szanuje zasady tolerancji i wykazuje wrażliwość wobec różnic kulturowych

- szanuje dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze

- ma poszanowanie dla różnorodności kulturowej i przyrodniczej

Frekwencja (100% obecność, pod warunkiem dobrej aktywności, podwyższa ocenę o pół stopnia. Więcej niż 2 nieobecności, niezależnie od przyczyn, muszą zostać nadrobione w formie uzgodnionej z wykładowcą, np. referatu, prezentacji lub indywidualnej rozmowy);

Aktywność (częstotliwość i jakość wypowiedzi z poszanowaniem innych uczestników dyskusji, wykazanie się znajomością zadanych lektur);

Umiejętność pracy ze źródłami

Umiejętność analizy i interpretacji źródeł i baz danych; oraz samodzielnego i krytycznego myślenia na temat poruszanych problemów;

Jakość prezentacji, ocena z prezentacji.

Egzamin ustny